Hàng Thái Lan tràn ngập tại TTTM Hasa, Hà Nội. Ảnh: QT

Với gần 100% hàng hóa được tự do lưu chuyển trong nội khối, AEC tạo ra một khu vực thị trường hàng hóa chung giữa các nước ASEAN, mở ra cơ hội làm ăn kinh doanh lớn cho các doanh nghiệp trong khu vực. Tuy nhiên, “chưa tận dụng được lợi thế”, “chưa khai thác được”… là những lời nhận xét được lặp đi lặp lại mà các chuyên gia nói về việc doanh nghiệp tận dụng AEC tại Hội thảo “Việt Nam và Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC): Nhìn lại một năm thực hiện AEC – Ra mắt Cổng thông tin AEC dành cho doanh nghiệp ” do VCCI tổ chức.

Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, giai đoạn 2006 – 2010, kim ngạch xuất khẩu vào ASEAN của nước ta đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 12,5%/năm; giai đoạn 2011 – 2015 đạt bình quân 12%/năm, nhưng đến năm 2016 (sau khi tham gia AEC) lại sụt giảm 4,8%, ước tính kim ngạch chỉ đạt 17,4 tỷ USD. Trong khi đó, kim ngạch nhập khẩu tăng 20,2% so cùng kỳ năm 2015, đạt mức hơn 1,4 tỷ USD.

Xuất khẩu sụt giảm, xu hướng nhập khẩu càng ngày càng cao lên. Điều này được ông Trần Hữu Huỳnh – Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) nhận định là “dấu hiệu đáng lo”. Tuy nhiên điều ông Huỳnh quan ngại nhất chính là khả năng của doanh nghiệp Việt Nam để khai thác thị trường ASEAN ngày càng giảm trong khi khả năng khai thác của doanh nghiệp ASEAN đối với thị trường Việt Nam lại ngược lại.

Theo ông Huỳnh, một trong các nguyên nhân là doanh nghiệp không thay đổi được khâu quản trị kinh doanh và thu hút vốn, thu hút công nghệ để sản xuất được quy mô lớn, đủ để xuất khẩu; phía cơ quan Nhà nước lại tổ chức triển khai, thực thi, tuyên truyền pháp luật chưa tốt, chưa tạo điều kiện cho doanh nghiệp hội nhập.

Theo bà Nguyễn Thị Thu Trang – Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập VCCI, theo khảo sát của VCCI, đã có 46,79% doanh nghiệp chủ động tìm hiểu thông tin về AEC. Tuy nhiên trong gần 94% doanh nghiệp biết về AEC thì chỉ có 16,4% doanh nghiệp thực sự hiểu rõ về hiệp định thương mại này.

Con số 16,4% có lẽ đã trả lời được một phần vì sao doanh nghiệp lại “chưa tận dụng được lợi thế” như chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành đánh giá, chúng ta chưa tận dụng tốt những cơ hội từ ASEAN vì chưa nhận thức đầy đủ về ASEAN.

Ông Thành cho biết, vừa qua, ông cùng nhóm nghiên cứu thực hiện một điều tra về hiểu biết của cộng đồng doanh nghiệp, cơ quan quản lý về AEC… Kết quả là tuyệt đa số người Việt biết AEC nhưng biết sâu thì rất thấp. Phần lớn đều nhìn nhận ASEAN rất tích cực. “Tuy nhiên, chúng ta không biết rằng dù cơ hội có lớn đến đâu thì cũng phải chủ động để chớp thời cơ, cơ hội lớn mà mà doanh nghiệp cứ ngồi thì chẳng có cơ hội nào đến. Cơ hội hay thách thức thì cơ bản vẫn phải là chủ động”– ông Thành nhìn nhận.

DOANH NGHIỆP “BỎ BÊ” LỢI THẾ TỪ AEC