Chỉ còn vài ngày nữa, Tuần lễ Cấp cao APEC 2017 sẽ chính thức khai mạc tại thành phố Đà Nẵng. Với sự tham dự của lãnh đạo 21 nền kinh tế thành viên, lãnh đạo các tổ chức kinh tế tài chính quốc tế, hơn 10.000 đại biểu trong nước, quốc tế cùng hàng ngàn phóng viên của các hãng thông tấn báo chí hàng đầu thế giới, đây là sự kiện đối ngoại lớn nhất trong nhiều năm qua, một sự kiện lịch sử trong tiến trình hội nhập của Việt Nam.

Tiến sỹ Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam phát biểu tại Diễn đàn Khởi nghiệp APEC 2017

Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Tiến sỹ Vũ Tiến Lộc, đồng thời là Chủ tịch Hội nghị Thượng đỉnh Doanh nghiệp APEC (APEC CEO Summit 2017) cho biết: Trong Tuần lễ Cấp cao APEC, các hoạt động của doanh nghiệp luôn chiếm vị trí quan trọng và Hội nghị Thượng đỉnh Doanh nghiệp APEC lần này sẽ trở thành sự kiện lớn nhất của cộng đồng doanh nghiệp quốc tế và Việt Nam từ trước tới nay!

“Nói một cách khái quát nhất, Tuần lễ Cấp cao APEC sẽ là nơi diễn ra cuộc đối thoại lớn giữa các lực lượng chính trên sân khấu toàn cầu ngày nay, đồng thời là nơi Việt Nam thể hiện vị thế mới với việc chủ động tham gia xây dựng chính sách, mô hình tăng trưởng, tham gia kiến tạo, định hình lại kinh tế thế giới và khu vực, cũng là cơ hội để tiếp thị tổng thể và tổng lực nền kinh tế Việt Nam ” - ông Vũ Tiến Lộc nhận định.

Nơi gặp gỡ của những người kiến tạo nền kinh tế thế giới

Chủ tịch VCCI nhấn mạnh rằng những biến đổi mạnh mẽ gần đây của tình hình thế giới đã tạo nên bối cảnh rất đặc biệt của Tuần lễ Cấp cao APEC lần này. Cuộc gặp của các nhà lãnh đạo khu vực trung tâm của khởi nghiệp và cái nôi của toàn cầu hoá sẽ trở thành nơi gặp gỡ của “những người khổng lồ”, nơi chụm đầu của của các thinktank.

Cụ thể, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang thay đổi tận gốc rễ nền tảng kinh tế toàn cầu, đặt các nền kinh tế trước những thử thách và cả cơ hội chưa từng có. Hội nhập và toàn cầu hóa vẫn là động lực tăng trưởng của kinh tế thế giới, nhưng khác với kỳ APEC 2006 cũng tại Việt Nam, APEC lần này diễn ra khi chủ nghĩa bảo hộ đang trở lại, nước Mỹ cũng đang tìm kiếm cách tiếp cận mới với các vấn đề toàn cầu và định hình lại vị thế dẫn dắt của mình, trong khi vai trò của Trung Quốc đang nổi lên.

Theo IMF, dù kinh tế toàn cầu và khu vực APEC vẫn có xu hướng tăng trưởng nhưng trong dài hạn sẽ vẫn thấp hơn các thập kỷ trước đây, do cản trở bởi năng suất thấp và bất bình đẳng tăng lên khi rất nhiều đối tượng bị bỏ lại phía sau, như nhiều quốc gia đang phát triển, khu vực nông nghiệp nông thôn, doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ hay phụ nữ…

Bất bình đẳng đang gia tăng là mối đe dọa tới sự tăng trưởng và thịnh vượng của khu vực, tạo áp lực cho chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch. Nhiều chuyên gia đã đánh giá 2017 là một trong những năm thách thức nhất đối với các cơ chế hợp tác đa phương trên toàn cầu và APEC không phải là ngoại lệ.

Trong Tuần lễ Cấp cao APEC, TP Đà Nẵng cũng là nơi mà cả thế giới sẽ hướng về để trông đợi thông điệp từ hàng loạt các nhà lãnh đạo vừa được bầu. Như thông báo của Nhà Trắng, trong bài phát biểu quan trọng với cộng đồng kinh doanh tại Hội nghị Thượng đỉnh Doanh nghiệp APEC, Tổng thống Donald Trump sẽ đưa ra tầm nhìn của Mỹ về một khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do, cởi mở, nhấn mạnh vai trò của khu vực trong thúc đẩy sự thịnh vượng kinh tế Mỹ.

Thế giới cũng trông đợi sẽ được nghe tại đây những thông điệp mới của các nhà lãnh đạo vừa bắt đầu nhiệm kỳ mới như Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và cả những nhà lãnh đạo lần đầu đắc cử như tân Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern…

Hàng loạt vấn đề toàn cầu nóng bỏng cùng nhiều đề xuất, sáng kiến lớn sẽ được thảo luận trong chương trình và bên lề Tuần lễ cấp cao lần này, như việc hiện thực hóa các mục tiêu Bogor về tự do hóa thương mại và đầu tư; tương lai của TPP; tầm nhìn sau 2020 của APEC; sáng kiến “vành đai-con đường” của Trung Quốc…

Những người đứng đầu các định chế kinh tế quốc tế có ảnh hưởng lớn nhất tới kinh tế toàn cầu như Tổ chức Thương mại Thế giới, Ngân hàng Thế giới, Diễn đàn Kinh tế Thế giới, các tập đoàn truyền thông hàng đầu… cũng góp mặt tại cuộc thảo luận đỉnh cao của doanh nghiệp.

“Theo chúng tôi, nền kinh tế thế giới đang đòi hỏi một sự định hình mới và sự định hình này trước hết sẽ diễn ra tại APEC, khu vực đang dẫn dắt nền kinh tế toàn cầu. Diễn ra trong một thời điểm vừa hệ trọng vừa thú vị, Tuần lễ Cấp cao tại Đà Nẵng là cơ hội để các nhà lãnh đạo thẳng thắn nhìn lại các chính sách, mô hình tăng trưởng và sự thất bại của chúng trong việc tiến tới thịnh vượng chung. APEC và cả Việt Nam đang cần những động lực mới cho cải cách và phát triển. Từ góc nhìn của văn hóa phương Đông, có thể coi đây là một sự hợp duyên” - ông Vũ Tiến Lộc nhận định.

Nói thêm về chữ “Duyên” của Việt Nam với APEC, Chủ tịch VCCI cho rằng bước vào thập kỷ thứ 4 kể từ khi bắt đầu đổi mới, Việt Nam đang cần một làn sóng cải cách thứ hai. APEC cũng đang chuẩn bị bước vào thập kỷ phát triển thứ 4. Và Việt Nam cũng là nền kinh tế nhận được rất nhiều lợi ích từ toàn cầu hóa, từ khu vực APEC, nếu không muốn nói là nhiều nhất.

Là một điển hình thành công trong đổi mới và hội nhập và thực hiện những mục tiêu thiên niên kỷ, những biến động mới trên toàn cầu đang tác động mạnh mẽ tới Việt Nam theo cả hai chiều hướng là tạo cơ hội và mang tới thách thức. Một ví dụ đã được nhắc đến nhiều là với quá trình robot hóa và với sự đảo chiều của thương mại, đầu tư toàn cầu khi các dây chuyền sản xuất dịch chuyển trở lại các nước phát triển, lao động giá rẻ không còn là lợi thế của Việt Nam nữa.

Thế nhưng Việt Nam cũng đứng trước những cơ hội chưa từng có với lợi thế so sánh vượt trội trong 3 lĩnh vực: nông nghiệp-gắn liền với nền ẩm thực; du lịch; và kinh tế sáng tạo gắn với công nghệ thông tin. Ông Lộc cho rằng, toàn cầu hóa, cách mạng công nghiệp 4.0 và cải cách thể chế sẽ tiếp tục là 3 động lực chính cho phát triển ở Việt Nam và các nền kinh tế APEC trong giai đoạn mới.

Với bối cảnh như trên, những ưu tiên mà Việt Nam đề xuất cho năm APEC 2017 - và đã nhận được sự ủng hộ của các nền kinh tế - không chỉ phù hợp với nhu cầu của APEC, mà còn xuất phát từ chính nhu cầu nội tại và đều là những vấn đề mang tính “sống còn” của Việt Nam, là trọng tâm chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam.

Đó là: thúc đẩy tăng trưởng bền vững, sáng tạo và bao trùm; đẩy mạnh liên kết kinh tế khu vực sâu rộng; nâng cao năng lực cạnh tranh, sáng tạo của các các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSMEs) trong kỷ nguyên số; tăng cường an ninh lương thực và nông nghiệp bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu. Các kiến nghị của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam cũng xoay quanh 4 chủ đề này.

Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc cho rằng: Chúng ta có thể kỳ vọng các doanh nghiệp siêu nhỏ và doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ sẽ là động lực mới, làm thay đổi bộ mặt kinh tế thế giới

Nói rõ hơn về vấn đề này, ông Vũ Tiến Lộc nhắc lại rằng thế giới đã nói rất nhiều, nói từ rất lâu về phát triển bền vững, nhưng với sự bùng nổ của cách mạng 4.0, của kinh tế sáng tạo, lần đầu tiên cơ hội được trao cho tất cả mọi người một cách bình đẳng, bất kể người ấy ở đâu và làm gì. Phát triển bền vững, tăng trưởng bao trùm không còn chỉ là mong muốn, mà đã là một khả năng hiện thực.

Với Việt Nam, trên nền tảng công nghệ thông tin, thương mại điện tử, người nông dân có thể tiếp cận trực tiếp, cung cấp nông sản cho người tiêu dùng tại Mỹ, Nhật… Một người thợ may ở Hội An có thể nhận đơn hàng và gửi chiếc áo dài cho một khách hàng tại châu Âu…

Với những sản phẩm kể cả thủ công nhưng tinh tế, khác biệt, được làm ra một cách đầy trách nhiệm, đậm đà bản sắc văn hóa Việt Nam cộng với những nền tảng chuẩn mực về chữ tín, chất lượng, quản trị… thì các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ không chỉ có thể tồn tại được, mà còn có lợi thế để vươn lên, giành lấy những thị trường ngách đang ngày càng được chia nhỏ, thậm chí là thị trường cho nhu cầu của từng cá nhân!

Nhìn rộng ra toàn cầu, khác hẳn với trước đây khi cuộc chơi chỉ do một số đế chế kinh doanh khổng lồ, các doanh nghiệp lớn làm chủ, ngày nay, hàng chục triệu, hàng trăm triệu doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ không chịu đứng bên lề mà sẽ trở thành những chủ thể chính của kinh tế toàn cầu. Những “giọt nước” nhỏ nhưng với số lượng khổng lồ sẽ trở thành một đại dương ẩn chứa tiềm năng sáng tạo vô tận và trở thành động lực của sự phát triển toàn cầu.

Thay vì chỉ tham gia vào các chuỗi giá trị do các “ông lớn” dẫn dắt một cách thụ động, phụ thuộc, các doanh nghiệp nhỏ ngày nay có thể chủ động quyết định vận mệnh của chính mình với vai trò ông chủ. Và trong bối cảnh đó, các Chính phủ cần hỗ trợ họ nâng cao năng lực, tạo nền tảng, môi trường cho họ kết nối với nhau và kết nối với thị trường, đây cũng là giải pháp tốt nhất để thúc đẩy, khuyến khích sự sáng tạo.

Mặt khác, phương thức giao dịch như vậy còn giúp tăng cường kết nối trực tiếp giữa con người với con người, hình thành các cộng đồng gắn kết, tức là một hệ sinh thái kinh doanh thú vị hơn và nhân văn hơn.

Ông Lộc tiết lộ rằng mới đây, tại nơi tổ chức Tuần lễ Cấp cao APEC, VCCI vừa dựng tượng đài “Mẹ” gợi nhớ về Huyền thoại Mẹ Âu Cơ với bọc trăm trứng (Đồng Bào) của người Việt. Người mẹ cùng đàn con nhìn ra biển lớn.

“Nếu Nữ thần Tự do ở nước Mỹ nâng cao ngọn đuốc tự do, thì người mẹ ở đâu cũng luôn là biểu tượng của lòng bao dung, sự hòa hợp, gắn kết. Nếu thiếu đi sự bao dung, hòa hợp ấy, sự phát triển của nền kinh tế có thể gây ra những đổ vỡ. Nếu sự tự do sáng tạo không đi cùng với bao dung, thì cỗ xe tăng trưởng với động cơ tự do sáng tạo rất có thể đưa nhân loại đến ngõ cụt, thậm chí lao xuống vực sâu.” - ông Lộc nói.

Phù điêu về Mẹ Âu Cơ tại Đền Mẫu Âu Cơ - Phú Thọ. Ảnh: Quốc Tuấn

Chính vì lý do này, với vai trò nền kinh tế chủ trì, Việt Nam đã đề xuất chủ đề cho năm APEC và Tuần lễ Cấp cao lần này là “tạo động lực mới, cùng vun đắp tương lai chung”, hướng tới một mô hình phát triển “bền vững, sáng tạo và bao trùm”, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy phát triển bao trùm. Và các nhà lãnh đạo APEC đều nhất trí rằng tăng trưởng bao trùm cần phải là trọng tâm thảo luận trong cuộc họp thượng đỉnh lần này.

“Quá trình toàn cầu hóa tất nhiên sẽ tiếp tục tiến lên phía trước nhưng rõ ràng quá trình ấy phải định hình lại để không gây tổn thương cho các đối tượng yếu thế, để không ai bị bỏ lại phía sau và không để lại gánh nặng cho con cháu” - ông Lộc nhận định.

“Trong bối cảnh kinh tế thế giới trở nên bất định, kỷ nguyên số bắt đầu, công nghệ thông tin và thương mại điện tử bùng nổ, chúng ta có thể kỳ vọng các doanh nghiệp siêu nhỏ và doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ sẽ là động lực mới, làm thay đổi bộ mặt kinh tế thế giới. Đây là những “tài nguyên” lớn nhất chưa được phát động, với khả năng thích ứng cao như là một đặc tính ưu việt của phụ nữ và những doanh nghiệp nhỏ” - ông Lộc bày tỏ.

Nhìn lại câu chuyện của Việt Nam, ông Vũ Tiến Lộc cho rằng nếu chúng ta bắt đầu đổi mới bằng những nỗ lực tự cải cách, sau đó được tiếp sức bằng những cam kết hội nhập mạnh mẽ, thì bây giờ đã tới lúc chúng ta phải vươn tới những chuẩn mực cao của thế giới. Và trên thực tế, Việt Nam đã đĩnh đạc tham gia đàm phán các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, chứ không chỉ tham gia vào những chính sách đã được được bàn thảo xong theo kiểu “ván đã đóng thuyền”.

APEC lần này sẽ là một cơ hội lớn tiếp theo cho Việt Nam. Tất nhiên, đúng như chủ đề của APEC, quá trình này cần sự chung tay của tất cả, nhưng nước chủ nhà có thể gợi mở và dẫn dắt các thảo luận, định hướng các nội dung. Và việc tổ chức thành công Tuần lễ Cấp cao APEC lần này sẽ khẳng định một thông điệp quan trọng là chúng ta có thể tư duy cùng một đẳng cấp với toàn cầu. Cho tới thời điểm này, các đề xuất của cộng đồng kinh doanh APEC vẫn cơ bản nằm trong khung định hướng mà nước chủ nhà Việt Nam đưa ra.

“Chủ nghĩa bảo hộ cũng là một lựa chọn, là quyền của các quốc gia khi xử lý các vấn đề của mình. Vấn đề là, những thảo luận tại Tuần lễ Cấp cao APEC lần này có thuyết phục được rằng các quốc gia và mọi cá nhân đều có thể cùng thắng trong hội nhập, trong toàn cầu hóa?” - ông Lộc đặt vấn đề và lấy ví dụ cụ thể là triển vọng về một hiệp định thương mại tự do châu Á-Thái Bình Dương.

Cùng với đó, theo những thông tin mới nhất, đã có những tín hiệu rất tích cực cho thấy 11 nước thành viên TPP còn lại đã thu hẹp khác biệt, mở ra triển vọng đột phá về tương lai TPP trong Tuần lễ Cấp cao APEC tại Đà Nẵng.

Nhìn tổng thể tất cả các vấn đề trên, với vị trí của Việt Nam như một điểm giao hòa của các xu hướng và có khả năng kết nối các nền kinh tế lớn, Chủ tịch VCCI bày tỏ kỳ vọng Tuần lễ Cấp cao APEC sắp tới sẽ trở thành cuộc đối thoại Đông-Tây, cuộc đối thoại giữa các nền văn minh xuyên Thái Bình Dương, với niềm tin rằng, trên nền tảng tôn trọng các ý kiến khác nhau, các nền kinh tế có thể tìm ra tiếng nói chung.

“Và đây cũng là cơ hội để chúng ta giới thiệu với các vị thượng khách về nền văn hóa Việt Nam với tính bao dung, hòa hợp, nơi từng diễn ra các cuộc giao lưu và tiếp biến của các dòng chảy văn hóa Đông-Tây suốt chiều dài lịch sử. Tượng đài “Mẹ” tại Đà Nẵng là một biểu tượng của nền văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu của Việt Nam, góp phần giới thiệu với thế giới rằng Việt Nam không còn là một cuộc chiến tranh, mà là một đất nước, một nền văn hóa và là một đối tác kinh doanh tin cậy” - ông Lộc nói.

Cơ hội vàng cho Việt Nam và những thông điệp cải cách mạnh mẽ

Bên cạnh đó, Tuần lễ Cấp cao APEC cũng là cơ hội rất lớn để Việt Nam xúc tiến thương mại, đầu tư. Các hoạt động của cộng đồng doanh nghiệp được kỳ vọng sẽ giúp “nhân đôi” giá trị gia tăng cho Việt Nam trong tuần lễ cấp cao này.

Trong đó, Hội nghị Thượng đỉnh Kinh doanh Việt Nam (Việt Nam Business Summit – VBS) sẽ được kết hợp với triển lãm xúc tiến đầu tư của các tỉnh, thành phố trên cả nước. VCCI đã hỗ trợ địa phương chuẩn bị các tài liệu xúc tiến đầu tư theo chuẩn mực thế giới, với sự tư vấn quốc tế. Như vậy, cơ hội từ APEC không chỉ dành riêng cho Đà Nẵng.

Và mặc dù tiến trình cải cách đã đi được một chặng đường dài, nhưng điều mà cộng đồng kinh doanh quốc tế còn quan ngại trong môi trường kinh doanh ở Việt Nam chính là sự thiếu đồng bộ của thể chế, tính minh bạch và khả năng tiên lượng của chính sách. Hội nghị Thượng đỉnh Kinh doanh Việt Nam trong tuần lễ cấp cao là diễn đàn có tầm ảnh hưởng lớn nhất để người đứng đầu chính phủ, các bộ ngành, địa phương của Việt Nam có thể giới thiệu với bạn bè những thông điệp và chương trình tiếp tục cải cách mạnh mẽ của mình hướng tới các chuẩn mực hàng đầu trên thế giới. Các doanh nghiệp Việt cũng có cơ hội để khẳng định mình với tư cách người đồng hành của các cơ quan chính quyển và đối tác kinh doanh tin cậy trong các chuỗi giá trị toàn cầu. “Việt Nam: We means business”.

Theo ông Vũ Tiến Lộc, kể từ khi Việt Nam tham gia APEC năm 1998, Diễn đàn này đã trở thành một động lực quan trọng hỗ trợ cho tiến trình cải cách, tái cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và đưa hội nhập kinh tế của Việt Nam lên tầm toàn cầu với việc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và các hiệp định thương mại tự do với các đối tác thương mại hàng đầu.

Với Tuần lễ Cấp cao lần này, Việt Nam có cơ hội thể hiện cho quốc tế thấy năng lực phát triển kinh tế ở một thành phố hiện đại, năng động như Đà Nẵng, Quảng Nam và các tỉnh, thành phố khác ở miền Trung, cho thấy Việt Nam là một thành viên tích cực với các vấn đề khu vực và toàn cầu. Đổi lại, Việt Nam có thể thu hút được sự ủng hộ từ các thành viên APEC cho các mục tiêu của mình. Đồng thời, có những đóng góp thiết thực nhằm nâng cao khả năng thích ứng của APEC trong một thế giới đang trải qua những chuyển dịch to lớn với hàng loạt thách thức khu vực và toàn cầu đang nổi lên.

Điều này đòi hỏi nước phát huy tốt vai trò của chủ nhà, giảm thiểu các bất đồng, nâng cao các điểm tương đồng, giải quyết những trở ngại khó lường với từng vấn đề cụ thể, vận dụng hiệu quả các nguyên tắc hợp tác đồng thuận, tự nguyện, không ràng buộc, bình đẳng và cùng có lợi để thúc đẩy các thành viên giữ đà hợp tác, liên kết, đi đến đồng thuận để tạo ra những động lực mới cho APEC trở lại quỹ đạo tăng trưởng cao như kỳ vọng.

Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc: Doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa sẽ là chủ nhân của nền kinh tế APEC