Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) được xem là đòn bẩy thúc đẩy tái cơ cấu nông nghiệp toàn diện và đồng bộ hơn, đặc biệt là nâng cao chuỗi giá trị gia tăng của nông sản Việt.

Cú hích cho nhiều mặt hàng nông lâm thủy sản

Giữa lúc khó khăn thì Hiệp định EVFTA có hiệu lực từ 1/8 là một cú hích lớn đối với các doanh nghiệp xuất khẩu (DN XK) thủy sản.

Ông Trương Đình Hòe - Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam chia sẻ, châu Âu (EU) đã và đang là thị trường XK thủy sản lớn thứ hai của Việt Nam sau Hoa Kỳ. Thị trường này luôn chiếm trên 17% - 18% trong tổng giá trị XK thủy sản của Việt Nam hàng năm. 

Khi EVFTA có hiệu lực, mức cắt giảm thuế về 0% tương ứng với 90% số mặt hàng xuất khẩu sang thị trường này. Việc xóa bỏ thuế quan đối với hầu hết mặt hàng thủy sản sẽ tạo lợi thế quan trọng cho Việt Nam khi cạnh tranh với các đối thủ khác trên thị trường EU. Đặc biệt, EVFTA được kỳ vọng sẽ giúp Việt Nam phục hồi lại đà XK cá tra vào thị trường EU, đặc biệt là các nước nói tiếng Tây Ban Nha.

EVFTA với các điều khoản về cam kết về môi trường và truy xuất nguồn gốc chặt chẽ sẽ giúp tâm lý các nhà nhập khẩu yên tâm hơn, từ đó gia tăng được số lượng XK.

Không chỉ mặt hàng thủy sản mà ngành hàng lúa gạo cũng được đánh giá có nhiều triển vọng XK khi tham gia hiệp định này. Trao đổi với phóng viên TBTCO, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Lê Quốc Doanh cho biết, EU là thị trường XK rất tiềm năng với nhu cầu gạo lên tới 2,6 - 2,7 triệu tấn/năm. Ngay từ đầu tháng 8/2020, EU cho thuế nhập khẩu gạo từ Việt Nam, với hạn ngạch 100.000 tấn, bằng 0%, trong đó có 30.000 tấn gạo thơm. Hiện tại, Bộ NN&PTNT đã cơ bản xây dựng xong dự thảo nghị định quy định chứng nhận chủng loại gạo thơm XK sang EU để sớm trình Chính phủ phê duyệt.

Đối với ngành gỗ, ông Nguyễn Chánh Phương - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP. Hồ Chí Minh chia sẻ, nhu cầu nhập khẩu đồ gỗ của EU mỗi năm ước tính trị giá khoảng 80 - 85 tỷ USD. Trong khi đó, giá trị XK đồ gỗ Việt Nam sang EU hiện mới ở mức 650 - 700 triệu USD/năm, tập trung chủ yếu vào các nước Đức, Pháp, Anh...

Trước ngày 1/8, thuế suất cơ bản mà EU áp lên gỗ Việt Nam từ 2 - 10% và sản phẩm gỗ của Việt Nam từ 2,7 - 5,6%. Từ 1/8, EU đã xóa bỏ ngay 83% số dòng thuế đối với gỗ và sản phẩm đồ gỗ của Việt Nam. Đây là cơ hội lớn để Việt Nam đẩy mạnh XK gỗ và sản phẩm gỗ vào thị trường quan trọng này.

Cùng với ngành gỗ, từ 1/8, EU đã xóa bỏ 94% trong tổng số 597 dòng thuế rau quả và sản phẩm chế biến từ rau quả nhập khẩu từ Việt Nam. Trong đó, có nhiều sản phẩm trái cây chủ lực của Việt Nam như nhãn, vải, thanh long…

Đáng chú ý là trước thời điểm 1/8, phần lớn trong 94% dòng thuế nói trên đang ở mức thuế trung bình là 10%, thậm chí có những sản phẩm rau quả chịu thuế trên 20%. Do đó, rau quả Việt Nam đang có cơ hội lớn để đẩy mạnh XK sang EU ngay trong những tháng cuối năm nay.

Tái cơ cấu để nâng cao cạnh tranh

Có thể thấy, các mặt hàng nông lâm thủy sản Việt Nam được hưởng lợi lớn từ EVFTA, tuy nhiên ngành nông nghiệp cũng đối mặt với không ít khó khăn khi tham gia vào "sân chơi lớn" này.

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Nguyễn Quốc Toản - Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT) cũng thừa nhận, tham gia EVFTA có nhiều cơ hội nhưng chúng ta không được phép chủ quan.

"Khi triển khai nghị định này, ở khía cạnh nông nghiệp, tinh thần của Bộ trưởng NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường là chủ động nhưng không chủ quan; không được xem ưu đãi về thuế quan là màu hồng vì đó chỉ là thuận lợi trước mắt" - ông Nguyễn Quốc Toản nói.

Theo ông Nguyễn Quốc Toản, điều quan trọng là chúng ta cần tìm cách vượt qua được hàng rào kỹ thuật của EU về nguồn gốc xuất xứ, chất lượng sản phẩm và bảo hộ sở hữu trí tuệ.

Ông Nguyễn Quốc Toản cho rằng, EVFTA cũng là đòn bẩy, thúc đẩy tái cơ cấu nông nghiệp toàn diện và đồng bộ hơn, đặc biệt là việc nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm nông nghiệp như tập trung vào các sản phẩm XK chính ngạch giá trị cao vào thị trường EU.

Bên cạnh đó, chúng ta tái cơ cấu một số ngành hàng, nổi lên là các sản phẩm trái cây và thủy sản (tôm và cá tra). Ngành lâm nghiệp cần tái cơ cấu theo hướng gắn với thiên nhiên, bảo vệ môi trường và đảm bảo giá trị lao động gắn liền với sản phẩm XK, kèm theo các chứng chỉ về khai thác theo quy định...

Cùng với việc tái cơ cấu ngành hàng, "Chúng ta cần thúc đẩy liên kết sản xuất giữa DN, hợp tác xã và nông dân. Chỉ bằng con đường liên kết chặt chẽ chúng ta mới có thể hoàn thiện được chuỗi giá trị từ sản xuất, canh tác, chế biến cho đến lưu thông, phân phối tới người tiêu dùng. Bên cạnh đó, người nông dân và các DN cũng phải thúc đẩy phát triển thương hiệu" - ông Toản nêu rõ.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, để tận dụng những tiềm năng từ hiệp định này, Bộ NN&PTNT đã và đang hoàn thiện chương trình hành động để triển khai hiệp định cả khu vực quản lý nhà nước, cả khu vực tư nhân, hiệp hội các ngành hàng và khu vực người dân với phương châm hành động “hai bên cùng thắng” chứ không phải chỉ riêng Việt Nam. “Muốn làm được điều đó thì bắt buộc phải thực hiện tái cơ cấu các ngành hàng, bởi thị trường EU không phải một cái chợ mà chúng ta muốn bán gì thì bán” – ông Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh/.