AI định hình lại bản đồ tài sản thế giới

Năm 2025, trí tuệ nhân tạo không còn là một xu hướng công nghệ mang tính thử nghiệm mà đã trở thành trụ cột của nền kinh tế toàn cầu. AI hiện diện sâu rộng trong hoạt động doanh nghiệp, từ lập trình phần mềm, dịch vụ khách hàng, sản xuất nội dung số cho tới vận hành trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây và chuỗi cung ứng bán dẫn. Sự lan tỏa này đã kéo theo một làn sóng dịch chuyển tài sản chưa từng có.

Theo số liệu từ Crunchbase, các nhà đầu tư đã rót hơn 200 tỷ USD vào lĩnh vực AI trong năm 2025. Đáng chú ý, các công ty khởi nghiệp AI chiếm tới 50% tổng vốn đầu tư mạo hiểm toàn cầu, tăng 16% so với năm 2024. Dòng vốn khổng lồ này đã nhanh chóng đẩy định giá hàng loạt doanh nghiệp AI lên những mức kỷ lục, từ vài chục tỷ đến hơn 100 tỷ USD, qua đó tạo ra cú nhảy vọt về tài sản cho các nhà sáng lập và cổ đông sớm.

Bản đồ tài sản trong kỷ nguyên AI cũng cho thấy sự dịch chuyển rõ rệt từ các ngành sản xuất truyền thống sang những lĩnh vực nắm giữ “xương sống” của nền kinh tế số. Giá trị không chỉ nằm ở các mô hình AI tiên tiến, mà lan tỏa trên toàn chuỗi giá trị, bao gồm hạ tầng trung tâm dữ liệu, chip bán dẫn, điện toán đám mây, dữ liệu huấn luyện và các ứng dụng AI chuyên biệt.

Nhu cầu khổng lồ đối với trung tâm dữ liệu và năng lực tính toán đã giúp nhiều công ty nền tảng trở thành bệ phóng tài sản cho các tỷ phú mới. Trong năm, các doanh nghiệp như Astera Labs, Fermi, ISU Petasys, Sanil Electric hay CoreWeave đã đưa những người đồng sáng lập gia nhập hàng ngũ tỷ phú nhờ phục vụ trực tiếp cho cơn khát tính toán của ngành AI.

Bên cạnh hạ tầng, dữ liệu nổi lên như “mỏ vàng” chiến lược của kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo. Các công ty chuyên gắn nhãn, đánh giá và tinh chỉnh dữ liệu, yếu tố sống còn trong việc huấn luyện mô hình AI, đang sở hữu biên lợi nhuận cao và vị thế khó thay thế.

Việc Meta mua 49% cổ phần của Scale AI với giá hơn 14 tỷ USD không chỉ phản ánh cuộc đua nhân tài trong lĩnh vực AI, mà còn cho thấy dữ liệu đã trở thành tài sản chiến lược ngang hàng với vốn và công nghệ.

Mức độ ứng dụng AI trong nền kinh tế thực cũng tăng nhanh. Theo khảo sát của Gallup, tỷ lệ sử dụng AI hàng tuần tại nơi làm việc đã tăng từ 11% năm 2023 lên 23% trong năm 2025. Trong giới lập trình, mức độ phụ thuộc còn cao hơn. CEO Microsoft Satya Nadella cho biết khoảng 30% mã nguồn của tập đoàn hiện được viết bởi AI. Khi AI trở thành công cụ sản xuất tiêu chuẩn, giá trị kinh tế tiếp tục dồn về những doanh nghiệp kiểm soát nền tảng và dữ liệu cốt lõi.

Hơn 50 tỷ phú mới trong năm 2025

Trên nền tảng dịch chuyển đó, năm 2025 đã chứng kiến sự ra đời của hơn 50 tỷ phú mới từ lĩnh vực AI, con số chưa từng xuất hiện trong lịch sử ngành công nghệ trong một khoảng thời gian ngắn như vậy. Làn sóng này trải rộng trên nhiều phân khúc, từ dữ liệu, mô hình nền tảng, hạ tầng cho tới ứng dụng AI chuyên sâu.

Một trong những trường hợp tiêu biểu nhất là Edwin Chen, nhà sáng lập Surge AI. Chỉ trong chưa đầy 5 năm, công ty gắn nhãn dữ liệu của Chen đã đạt doanh thu 1,2 tỷ USD vào năm 2024 mà gần như không cần vốn đầu tư mạo hiểm. Với mức định giá ước tính khoảng 24 tỷ USD dựa trên doanh thu, cổ phần khoảng 75% của Chen có giá trị lên tới 18 tỷ USD, đưa ông trở thành người giàu nhất mới gia nhập danh sách tỷ phú năm nay và là một trong những thành viên trẻ nhất của Forbes 400.

Trong lĩnh vực mô hình AI, đầu năm 2025 chứng kiến sự xuất hiện của DeepSeek, mô hình mã nguồn mở đã làm rung chuyển thị trường tài chính toàn cầu. Người sáng lập Liang Wenfeng nhanh chóng trở thành tỷ phú với khối tài sản ước tính khoảng 11,5 tỷ USD.

Cùng xu hướng này, Anthropic, nhà phát triển mô hình Claude, đã huy động tổng cộng 16,5 tỷ USD, nâng định giá lên 183 tỷ USD, đưa toàn bộ bảy nhà đồng sáng lập gia nhập hàng ngũ tỷ phú.

Ở mảng ứng dụng doanh nghiệp, công ty khởi nghiệp Sierra do Bret Taylor và Clay Bavor đồng sáng lập đã huy động 350 triệu USD trong vòng gọi vốn định giá 10 tỷ USD. Các trợ lý AI của Sierra hiện phục vụ hàng trăm doanh nghiệp lớn, trong đó hơn một nửa có doanh thu trên 1 tỷ USD. Mỗi nhà sáng lập sở hữu khoảng 25% cổ phần, tương đương giá trị tài sản 2,5 tỷ USD.

Đáng chú ý, năm 2025 cũng ghi nhận sự xuất hiện của những tỷ phú tự thân trẻ nhất trong lịch sử ngành công nghệ. Ba nhà đồng sáng lập Mercor – Brendan Foody, Adarsh Hiremath và Surya Midha, trở thành tỷ phú ở tuổi 22 sau khi công ty huy động vốn với mức định giá 10 tỷ USD. Mercor cung cấp dịch vụ tuyển dụng chuyên gia và tiến sĩ để đánh giá, tinh chỉnh dữ liệu cho các phòng thí nghiệm AI hàng đầu như OpenAI, Anthropic và Meta.

Trong lĩnh vực lập trình AI, Anysphere, công ty đứng sau công cụ Cursor, đạt định giá 29 tỷ USD vào tháng 11, đưa bốn nhà đồng sáng lập trở thành tỷ phú. Cursor hiện có hơn một nửa số công ty trong danh sách Fortune 500 là khách hàng, với doanh thu hàng năm vượt mốc 1 tỷ USD.

AI đa phương thức cũng góp phần tạo ra các tỷ phú mới. Sau khi OpenAI ra mắt Sora 2 vào tháng 9, hàng tỷ USD đã được rót vào các startup phát triển hình ảnh, video và âm thanh AI. ElevenLabs, công ty chuyên tạo giọng nói AI, huy động 300 triệu USD, đạt định giá 6,6 tỷ USD và biến hai nhà đồng sáng lập Mati Staniszewski và Piotr Dabkowski thành tỷ phú.

Một trong những câu chuyện được chú ý nhất là Lucy Guo, đồng sáng lập Scale AI. Dù rời công ty từ năm 2018, Guo vẫn nắm giữ khoảng 3% cổ phần. Thương vụ Meta mua lại cổ phần Scale AI đã giúp cô trở thành nữ tỷ phú tự thân trẻ nhất thế giới ở tuổi 31, với tài sản ước tính khoảng 1,4 tỷ USD.

Làn sóng hơn 50 tỷ phú mới trong năm 2025 cho thấy trí tuệ nhân tạo đã bước sang giai đoạn trưởng thành về kinh tế, không chỉ tạo ra đổi mới công nghệ mà còn tái định hình trật tự giàu có toàn cầu. Tài sản ngày càng tập trung vào những cá nhân và doanh nghiệp nắm giữ dữ liệu, hạ tầng và nền tảng AI cốt lõi.

Trong bối cảnh AI tiếp tục lan sâu vào mọi lĩnh vực sản xuất và dịch vụ, cuộc đua kiểm soát trí tuệ nhân tạo được dự báo sẽ còn tạo ra những biến động lớn hơn trên bản đồ tài sản thế giới trong những năm tới.