Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang rất cần huy động đa dạng nguồn lực để đạt mục tiêu tăng trưởng cao nhưng vẫn giữ được sự ổn định, việc khai thác và phát huy hiệu quả các kênh vốn trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, trong đó nguồn vốn dài hạn từ bảo hiểm đóng vai trò quan trọng.

Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với PGS. TS Nguyễn Hữu Huân – Đại học Kinh tế TP. HCM (UEH) để làm rõ vai trò của “cỗ máy tích lũy vốn” an toàn cho cả nền kinh tế.

Thưa ông, nhìn ở góc độ vĩ mô, vì sao có thể coi dòng vốn từ bảo hiểm là một kênh quan trọng và mang tính ổn định cho nền kinh tế Việt Nam?

PGS. TS Nguyễn Hữu Huân: Thực ra, nếu nhìn ở góc độ vĩ mô, dòng vốn từ bảo hiểm có thể coi là một trong những kênh quan trọng và ổn định nhất đối với nền kinh tế Việt Nam. Khác với tín dụng ngân hàng vốn thường tập trung vào cho vay ngắn và trung hạn, nguồn vốn từ bảo hiểm mang tính chất dài hạn, được hình thành từ phí đóng định kỳ của người dân và doanh nghiệp.

Chính vì vậy, dòng vốn này không chỉ ít bị biến động trước những cú sốc ngắn hạn mà còn có khả năng hỗ trợ cho các mục tiêu phát triển bền vững như đầu tư hạ tầng, trái phiếu chính phủ hay những dự án có thời gian hoàn vốn dài.

Ở những quốc gia phát triển, bảo hiểm luôn được xem là trụ cột của thị trường tài chính bởi nó giúp cân đối lại cấu trúc vốn, giảm bớt sự phụ thuộc quá lớn vào hệ thống ngân hàng. Với Việt Nam, khi nhu cầu vốn trung và dài hạn cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hạ tầng và chuyển đổi xanh ngày càng tăng cao, thì dòng vốn bảo hiểm đóng vai trò như một “nguồn lực bền bỉ”, vừa bổ trợ cho thị trường vốn, vừa tạo thêm sự an toàn và ổn định cho hệ thống tài chính. Hơn nữa, bảo hiểm còn gắn liền với an sinh xã hội: người dân tích lũy qua bảo hiểm nhân thọ, hưu trí, y tế không chỉ giúp giảm gánh nặng cho ngân sách mà còn tạo ra niềm tin dài hạn vào hệ thống tài chính.

Tôi cho rằng chính sự ổn định, dài hạn và gắn với lợi ích cộng đồng đã khiến dòng vốn từ bảo hiểm trở thành một trong những kênh nền tảng để duy trì ổn định vĩ mô và hỗ trợ tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.

Vậy ông đánh giá những thách thức lớn nhất hiện nay khiến dòng vốn bảo hiểm chưa phát huy hết vai trò “neo giữ sự ổn định” cho nền kinh tế là gì?

PGS. TS Nguyễn Hữu Huân: Tôi cho rằng, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở chỗ thị trường bảo hiểm Việt Nam tuy tăng trưởng nhanh nhưng vẫn còn non trẻ, cả về quy mô lẫn chiều sâu.

Thứ nhất, mức độ tham gia bảo hiểm của người dân còn thấp, chủ yếu tập trung ở nhóm đô thị và có thu nhập trung bình khá trở lên. Điều này khiến quy mô dòng vốn tích lũy chưa đủ lớn để trở thành một lực đỡ mang tính hệ thống cho nền kinh tế, như vai trò mà bảo hiểm nhân thọ đang đóng tại Nhật Bản hay Hàn Quốc.

Thứ hai, vấn đề niềm tin của người dân đối với sản phẩm bảo hiểm vẫn còn là rào cản. Một số tranh chấp, khiếu nại hay cách thức tư vấn thiếu minh bạch trong thời gian qua đã làm ảnh hưởng đến hình ảnh của ngành. Khi niềm tin chưa thực sự vững chắc, người dân sẽ khó coi bảo hiểm là một kênh tích lũy an toàn và lâu dài, từ đó hạn chế tốc độ mở rộng dòng vốn.

Thứ ba, môi trường đầu tư cho các doanh nghiệp bảo hiểm ở Việt Nam vẫn còn hạn chế. Các sản phẩm đầu tư an toàn, dài hạn như trái phiếu chính phủ chưa thật sự đa dạng, thị trường trái phiếu doanh nghiệp còn thiếu minh bạch và chưa khôi phục hoàn toàn sau giai đoạn khó khăn vừa qua. Điều này khiến nguồn vốn bảo hiểm chưa thể phát huy tối đa vai trò “cái neo ổn định”, vì chưa tìm được kênh đầu tư đủ lớn, đủ dài hạn và an toàn để luân chuyển hiệu quả.

Thứ tư, khung khổ pháp lý và năng lực quản trị rủi ro của doanh nghiệp bảo hiểm vẫn cần được nâng cấp. Trong bối cảnh hội nhập và biến động tài chính quốc tế, nếu thiếu các chuẩn mực quản trị hiện đại, việc sử dụng dòng vốn lớn từ bảo hiểm có thể tiềm ẩn rủi ro ngược, làm suy giảm vai trò ổn định thay vì củng cố nó.

Nói cách khác, bảo hiểm có tiềm năng trở thành “mỏ neo” cho kinh tế Việt Nam, nhưng để hiện thực hóa vai trò đó, chúng ta cần song song mở rộng quy mô thị trường, củng cố niềm tin, đa dạng hóa kênh đầu tư và nâng cao chuẩn mực quản trị. Khi những thách thức này được tháo gỡ, dòng vốn bảo hiểm mới có thể phát huy hết giá trị chiến lược đối với sự ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế.

Theo ông, Việt Nam cần có những chính sách, cơ chế căn cơ nào nhằm vừa gia tăng được tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm, vừa tối ưu được hiệu quả đầu tư vốn từ các doanh nghiệp bảo hiểm?

PGS. TS Nguyễn Hữu Huân: Theo tôi, nếu muốn dòng vốn bảo hiểm thực sự trở thành một “trụ cột ổn định” của nền kinh tế, Việt Nam cần đi song hành trên cả hai hướng: mở rộng nền khách hàng tham gia bảo hiểm và nâng cấp môi trường đầu tư cho các doanh nghiệp bảo hiểm.

Về phía cầu, quan trọng nhất là gia tăng niềm tin của người dân vào sản phẩm bảo hiểm. Cơ chế giám sát, xử lý tranh chấp phải minh bạch, nhanh chóng, bảo đảm quyền lợi chính đáng của khách hàng. Song song đó, cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục tài chính, giúp người dân hiểu rõ bảo hiểm không chỉ là một hợp đồng tài chính đơn thuần mà còn là công cụ bảo vệ rủi ro và tích lũy dài hạn. Với tầng lớp trung lưu đang tăng nhanh, nếu chính sách khuyến khích đúng hướng – ví dụ ưu đãi thuế cho bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm hưu trí – thì nhu cầu tham gia bảo hiểm sẽ còn tăng mạnh.

Về phía cung, Nhà nước cần tạo điều kiện để các doanh nghiệp bảo hiểm có thêm công cụ đầu tư an toàn và dài hạn. Thị trường trái phiếu chính phủ phải được phát triển sâu và rộng hơn, cả về kỳ hạn lẫn quy mô. Đồng thời, thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng cần minh bạch, chuẩn hóa, để các công ty bảo hiểm có thể phân bổ vốn hiệu quả thay vì phải dồn vào một số kênh hạn hẹp. Ngoài ra, khung pháp lý nên cho phép bảo hiểm tham gia nhiều hơn vào các dự án hạ tầng, năng lượng tái tạo, y tế, giáo dục… bởi đây là những lĩnh vực vừa phù hợp với đặc tính vốn dài hạn, vừa mang ý nghĩa xã hội.

Bản thân doanh nghiệp bảo hiểm cũng phải nâng cao chuẩn mực quản trị, áp dụng các mô hình quản lý rủi ro tiên tiến, tận dụng công nghệ số và dữ liệu lớn để tối ưu hóa danh mục đầu tư. Khi hiệu quả đầu tư được cải thiện, khách hàng sẽ thêm tin tưởng, dòng vốn sẽ được tái chu chuyển một cách bền vững hơn.

Nhìn chung, chính sách căn cơ phải hướng tới một vòng tròn khép kín: Củng cố niềm tin và mở rộng tỷ lệ tham gia của người dân, đồng thời mở rộng không gian và công cụ để vốn bảo hiểm được đầu tư hiệu quả và an toàn. Khi làm được điều này, bảo hiểm sẽ không chỉ là một sản phẩm tài chính – xã hội, mà còn trở thành một “cỗ máy tích lũy vốn” bền bỉ, đóng góp lâu dài cho sự ổn định và phát triển của kinh tế Việt Nam.

Trân trọng cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này!