GS-TS. Augustine Hà Tôn Vinh.

Kể từ khi Tổng Bí thư Tô Lâm nói đến “Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, hầu hết người Việt đều quan tâm đến vấn đề này. Là Việt kiều, Giáo sư có quan tâm chủ đề hết sức thời sự này không?

Trước hết, tôi khẳng định, tôi là người Việt, người Việt 100%, mặc dù tôi có quốc tịch Mỹ. Tôi đã đến 93 quốc gia và vùng lãnh thổ để làm việc, giảng dạy, tư vấn cho rất nhiều doanh nghiệp, tổ chức tài chính quốc tế và ở đâu tôi cũng tự hào mình là người Việt.

Tôi tự hào về dân tộc mình, về văn hóa Việt Nam, về dòng máu Lạc Hồng chảy trong huyết quản. Tôi tự hào về lịch sử hào hùng dựng nước, giữ nước của dân tộc Việt Nam, mà rất nhiều quốc gia trên thế giới, dù giàu có hơn chúng ta, ở khía cạnh nào đó, có thể nói, họ văn minh hơn chúng ta, nhưng họ không có lịch sử hào hùng để tự hào. Và sau 40 năm Đổi mới, bây giờ, cũng như rất nhiều kiều bào khác trên thế giới, tôi tự hào về một Việt Nam đang ngày càng phát triển mạnh mẽ trên tất cả các mặt trận.

Là người Việt, là trí thức yêu nước, nếu có thể gọi như vậy, tại sao tôi lại bàng quan với vấn đề rất lớn của dân tộc được Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra: “Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”. Đó là kỷ nguyên phát triển, kỷ nguyên giàu mạnh, kỷ nguyên thịnh vượng, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Mọi người dân đều có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, được hỗ trợ phát triển, làm giàu; đóng góp ngày càng nhiều cho hòa bình, ổn định, phát triển của khu vực và thế giới, cho hạnh phúc của nhân loại và văn minh toàn cầu. Làm sao có thể bàng quan khi mà kỷ nguyên mới sẽ khơi dậy mạnh mẽ “Hào khí Đông A”, tinh thần tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng phát triển đất nước; kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.

Theo Giáo sư, Việt Nam bắt đầu kỷ nguyên mới từ đâu?

Kỷ nguyên có thể hiểu là thời kỳ đánh dấu bởi một việc lớn xảy ra, có ảnh hưởng quan trọng đến tương lai của xã hội. Kỷ nguyên mới, theo tôi, đó là con người mới, tư duy mới, cách hành xử mới, từ đó hình thành cách làm việc, quản trị nhà nước mới. Với Việt Nam hiện nay, kỷ nguyên mới bắt đầu bằng việc thực hiện triệt để Nghị quyết 18/NQ-TW năm 2017 về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Phải thừa nhận, trong những năm gần đây, bộ máy quản lý nhà nước, nói rộng ra là cả hệ thống chính trị đã và đang được thu gọn, tinh giản, nhưng câu chuyện 3 bộ quản lý một quả trứng (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Y tế và Bộ Công thương), nhưng không bộ nào chịu trách nhiệm vẫn tồn tại. Về vấn đề này, tại phiên thảo luận tại Kỳ họp thứ tám, Quốc hội khóa XV vừa qua, Tổng Bí thư Tô Lâm đã lấy dẫn chứng về quản lý cát sỏi lòng sông. Ở Trung ương có 3 bộ quản, tương tự ở địa phương cũng có 3 sở ngành quản lý (Tài nguyên - Môi trường, Xây dựng, Giao thông) và Tổng Bí thư kết luận, với bộ máy quá cồng kềnh, cùng một việc nhưng không tìm được cơ quan chủ trì, chịu trách nhiệm. Bộ máy quản lý nhà nước cồng kềnh, chồng chéo không chỉ kìm hãm sự phát triển, mà còn tạo kẽ hở cho tiêu cực.

Kỷ nguyên mới của Việt Nam bắt đầu từ việc cải cách triệt để bộ máy quản lý nhà nước nói riêng, cả hệ thống chính trị, đơn vị sự nghiệp nói chung. Khi bộ máy quản lý thay đổi theo hướng tinh - gọn - mạnh sẽ trở thành cuộc cách mạng trong tư duy, trong hành động từ quản lý nhà nước sang phục vụ xã hội. Kỷ nguyên mới đã bắt đầu bằng sự thay đổi mang tính cách mạng, triệt để, nếu nửa vời thì không thể bước vào “Kỷ nguyên vươn mình”, mà chỉ là sự phát triển tịnh tiến, dần dần và không bao giờ đuổi kịp các nước khác, nếu không muốn nói là bị bỏ lại xa hơn vì họ đã đi trước ta nhiều thập kỷ và không ai chịu đứng lại, thậm chí không ai đi chậm để chúng ta đuổi kịp.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng ông Jensen Huang, Chủ tịch NVIDIA đi dạo phố cổ và trải nghiệm ẩm thực tại Hà Nội.

Giáo sư có cho rằng, để bắt đầu bước vào kỷ nguyên mới, Việt Nam đã có sự chuẩn bị, sẵn sàng?

Trong lịch sử nhân loại, bất cứ cuộc cách mạng nào trước khi tiến hành đều có sự chuẩn bị rất kỹ từ nhiều năm trước. Bước vào kỷ nguyên mới lần này, Việt Nam đã có sự chuẩn bị từ lâu, mọi thứ đã đủ chín muồi, sẵn sàng để chuyển từ đánh chắc, thắng chắc sang đánh nhanh, thắng chắc, kể cả vừa chạy vừa xếp hàng. Tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị là vấn đề rất cấp bách, phải làm ngay, càng làm sớm càng có lợi cho dân, cho nước, ai không theo kịp, ai nhụt ý chí, ai không muốn tiến bước thì đứng sang một bên như cách nói ví von rất hình tượng của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Về tổ chức, bộ máy, có thể nói không chỉ được chuẩn bị, mà đã có sự “tập dượt” kể từ năm 2017, sau khi có Nghị quyết 18/NQ-TW. Về quản trị nhà nước, đó là công cuộc chống tham nhũng do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khởi xướng và lãnh đạo từ trước đó.

Ngay sau khi trở thành Tổng thống Hàn Quốc (từ năm 1962 đến năm 1979), ông Park Chung-hee đã yêu cầu toàn dân Hàn Quốc phải thắt lưng buộc bụng. Ông nhấn mạnh tổ quốc quan trọng hơn quyền lợi cá nhân và khẳng định sẽ đem bắn bất cứ kẻ nào ăn cắp của công, dù chỉ một đồng. Để thực hiện tuyên bố, Chính phủ của Tổng thống Park Chung-hee đã thực hiện hàng loạt chính sách, trong đó rất thành công trong công cuộc chống tham nhũng, nhờ đó đã làm nên “Kỳ tích sông Hàn” như ngày nay được cả thế giới ngưỡng mộ.

Tham nhũng làm tê liệt bộ máy quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương, nếu Tổng thống Park Chung-hee không quyết liệt chống tham nhũng, chắc chắn không có “Kỳ tích sông Hàn”, chắc chắn không mở ra cho xứ sở Kim chi một kỷ nguyên phát triển thần tốc kéo dài cho tới đầu thế kỷ XXI, biến Hàn Quốc từ một đống tro tàn, đổ nát thời kỳ hậu chiến tranh Triều Tiên trở thành một trong những nền kinh tế hàng đầu của châu Á cũng như thế giới.

Trong công cuộc chống tham nhũng, Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng đã tuyên bố nhất quán phương châm hành động: “Không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai”. Công cuộc chống tham nhũng được người dân yêu mến gọi là “công cuộc đốt lò”. Kết quả đạt được không chỉ làm nức lòng người dân, lấy lại, củng cố niềm tin của dân vào Đảng, mà còn dọn đường để dân tộc ta bước vào “Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình”. Tổng Bí thư Tô Lâm và các nhà lãnh đạo ngày nay tiếp tục công cuộc chống tham nhũng không ngừng, không nghỉ. Không những thế, Tổng Bí thư Tô Lâm còn thực hiện triệt để công cuộc tiết kiệm, chống lãng phí tương tự như việc Tổng thống Park Chung-hee yêu cầu người dân thắt lưng buộc bụng (tiết kiệm, chống lãng phí).

Hơn 60 năm trước, với những quyết sách táo bạo, hành động mạnh mẽ, quyết liệt, Hàn Quốc đã viết nên “Kỳ tích sông Hàn”. Việt Nam ngày nay đã và đang thực thi nhiều quyết sách mạnh mẽ, táo bạo, Giáo sư có tin rằng, người Việt sẽ viết nên “Kỳ tích sông Hồng”?

Một kỷ nguyên mới chắc chắn sẽ đến với dân tộc Việt Nam. Điều này không phải là dự cảm, mà đang dần rõ nét trên tất cả các mặt trận từ văn hóa, xã hội, kinh tế, an ninh, chính trị, ngoại giao…

Trên mặt trận ngoại giao, kinh tế, Việt Nam đã đặt mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với 9 quốc gia, trong đó có cả Trung Quốc, Mỹ, Liên bang Nga; 19 đối tác chiến lược và 13 đối tác toàn diện. Đây là mối quan hệ bang giao chỉ có trong truyện cổ tích, hiếm có quốc gia nào trên thế giới làm được.

Về kinh tế, với quy mô hơn 476 tỷ USD, năm 2024, Việt Nam trở thành nền kinh tế lớn thứ 34 trên thế giới, tăng một bậc so với năm 2023. Việt Nam đã và đang trở thành một mắt xích đặc biệt quan trọng trong sản xuất và thương mại toàn cầu, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt trên 786 tỷ USD vào năm 2024 và sớm cán đích 1.000 tỷ USD trong một vài năm tới, là điểm đến của rất nhiều tập đoàn đa quốc gia hàng đầu thế giới.

Không phải tự nhiên mà Việt Nam tham gia 17 hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương (đang đàm phán thêm 2 hiệp định) với hầu hết các nền kinh tế lớn trên thế giới. Trong quan hệ quốc tế, người ta chỉ chơi với mình khi mình đem lại lợi ích cho đối tác, khi mình đủ mạnh, có tiềm lực, có tiềm năng phát triển. 17 hiệp định thương mại tự do đang thực thi đã cho thấy vai trò, vị trí của Việt Nam trên bản đồ kinh tế thế giới.

Việt Nam là một trong số ít nước trên thế giới có an ninh, chính trị tốt nhất. Khu vực ASEAN, ngoại trừ Myanmar, được coi là có an ninh xã hội khá tốt trên thế giới, tuy nhiên, nhiều nước trong khu vực vẫn xảy ra biểu tình, bất ổn cục bộ ở nhiều mức độ khác nhau. Còn nước ta, tuyệt nhiên không để xảy ra bất ổn, ngay cả âm ỉ sự bất ổn chính trị, xã hội cũng không có.

Tổng thống Barack Obama đi ăn bún chả tại Hà Nội hồi tháng 5/2016. Thủ tướng Canada Justin Trudeau đi uống cà phê vỉa hè và chạy bộ ở TP.HCM vào tháng 11/2017. Thủ tướng Đức Olaf Scholz dạo quanh Hồ Gươm và thăm đền Ngọc Sơn vào tháng 11/2022. Thủ tướng Australia, Anthony Albanese đi uống bia hơi tại Hà Nội… Và mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte đạp xe dạo chơi mùa thu Hà Nội; Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng ông Jensen Huang, Chủ tịch NVIDIA - tập đoàn sản xuất chip lớn nhất thế giới - đi dạo phố cổ và trải nghiệm ẩm thực. Những hình ảnh đó đã nói lên tất cả về một Việt Nam an ninh, an toàn thế nào.

Việt Nam đã đạt được rất nhiều kỳ tích trên tất cả các mặt trận như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đúc kết: “Với tất cả sự khiêm tốn, chúng ta vẫn có thể nói rằng, đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”. Nhưng sinh thời, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng luôn nhắc nhở, tuyệt nhiên không chủ quan, thoả mãn; không say sưa với thành tích, thắng lợi, bởi đất nước vẫn đứng trước nhiều khó khăn, thách thức.

Thế hệ lãnh đạo Đảng và Nhà nước ngày nay không hề “ngủ quên trên vòng nguyệt quế” mà tiếp tục dẫn dắt dân tộc phát triển nhanh hơn, mạnh mẽ hơn, bền vững hơn bằng việc chủ động tiến vào “Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình”.

Có vẻ như Việt Nam tiến vào kỷ nguyên mới đang gặp khá nhiều thuận lợi, cả thiên thời, địa lợi, nhân hòa. Giáo sư có nghĩ thế không?

Về nhân hòa, người dân ngày càng tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, đặc biệt là công cuộc phòng chống tham nhũng, tinh giản bộ máy quản lý nhà nước hiệu lực, hiệu quả. Về địa lợi, nền kinh tế Việt Nam vẫn vững bước ngay cả thời kỳ Covid-19 và hậu Covid-19, khi rất nhiều nền kinh tế trên thế giới phải đối phó với suy giảm kinh tế và lạm phát hoành hành, thì Việt Nam vẫn ổn định kinh tế vĩ mô. Đặc biệt là năm 2024, GDP tăng trưởng 7,09% cao hơn rất nhiều mục tiêu Quốc hội đặt ra (tăng 6,0 - 6,5%). Trên đà này, năm 2025, Quốc hội đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 6,5 - 7,0% và phấn đấu tăng 7,0 - 7,5%.

Còn về thiên thời, nhiều người nghĩ ngay đến chính quyền của Tổng thống Donald Trump tăng thuế nhập khẩu với hàng hóa nhập khẩu từ Mexico, Canada, Trung Quốc và đe dọa áp thuế rất cao với hàng hóa từ các nước trong khối BRICS. Với Mexico và Canada là đồng minh thân cận của Mỹ, ông Donald Trump áp thuế hàng nhập khẩu cao để buộc 2 quốc gia Bắc Mỹ này có chính sách hạn chế người nhập cư quá cảnh vào Mỹ và trấn áp buôn bán ma túy. Khi cả Mexico và Canada đáp ứng được yêu cầu giảm thiểu nhập cư bất hợp pháp và buôn bán ma túy thì lệnh tăng thuế hàng nhập khẩu sẽ được dỡ bỏ.

Còn đối với Trung Quốc, trong nhiệm kỳ thứ nhất (2017-2021), ông Donald Trump từng mạnh tay và cũng đã có làn sóng doanh nghiệp nước ngoài rời khỏi hoặc giảm đầu tư vào Đại lục. Nhưng Việt Nam không tận dụng được nhiều cơ hội thiên thời này.

Với phương châm “Nước Mỹ trên hết”, trong nhiệm kỳ thứ hai, ông Donald Trump chắc chắn thực thi các chính sách kinh tế, thương mại còn dở dang ở nhiệm kỳ trước. Đây là cơ hội rất lớn để Việt Nam đẩy mạnh hơn nữa bán hàng vào Mỹ, thu hút doanh nghiệp đầu tư nước ngoài chất lượng cao, đặc biệt là doanh nghiệp sản xuất chip bán dẫn. Nhưng liệu Việt Nam có tận dụng được cơ hội thiên thời này hay lại bỏ lỡ, vì Ấn Độ, Bangladesh, Pakistan, Indonesia, Thái Lan… đã sẵn sàng thay thế hàng Trung Quốc bán vào Mỹ và đã chuẩn bị đón doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài khi họ dời bỏ thị trường Trung Quốc hoặc hạn chế đầu tư vào Đại lục để tìm cứ điểm sản xuất mới.

Chắc chắn Việt Nam không muốn bỏ lỡ cơ hội này, thưa Giáo sư?

Tôi đã từng làm việc, tư vấn cho nhiều chính phủ các quốc gia trên thế giới và tôi có nhận xét chủ quan rằng, lãnh đạo Việt Nam rất năng động trong việc mời gọi đầu tư nước ngoài. Trong đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính có thể nói là người năng động nhất trong các lãnh đạo năng động hiện nay.

Minh chứng cho sự năng động trong kêu gọi đầu tư nước ngoài là hàng loạt doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp công nghệ cao, công nghệ nguồn, sản xuất chip bán dẫn của Mỹ đã đến Việt Nam và đều được Thủ tướng Phạm Minh Chính dành thời gian tiếp đón, giới thiệu cơ hội hợp tác, đầu tư trên tinh thần mà nhà đầu tư nào cũng mong muốn, đó là “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”.

Đáng kể nhất là Chủ tịch NVIDIA, ông Jensen Huang coi Việt Nam là ngôi nhà thứ hai của NVIDIA. Quan hệ giữa ông Jensen Huang và Thủ tướng Phạm Minh Chính vượt khỏi mối quan hệ giữa nhà đầu tư và lãnh đạo nước sở tại, mà là quan hệ bạn bè, có niềm tin lẫn nhau. Trong quan hệ kinh tế, bên cạnh lợi ích là niềm tim lẫn nhau, khi đã có niềm tin, doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư lớn, đầu tư lâu dài và một khi NVIDIA đặt cứ điểm tại Việt Nam, sẽ trở thành thỏi nam châm thu hút hàng loạt doanh nghiệp công nghệ, sản xuất chip bán dẫn khắp nơi trên thế giới đến Việt Nam. Đây là cơ hội rất lớn, không phải tự nhiên đến, mà là sự nỗ lực của lãnh đạo Việt Nam.

Là người từng tư vấn đầu tư cho rất nhiều doanh nghiệp nước ngoài khắp nơi trên thế giới, Giáo sư cho là nhà đầu tư nước ngoài cần những gì nhất trước khi “xuống tiền”?

Tư vấn cho nhiều công ty đầu tư nước ngoài khi đi tìm kiếm cơ hội đầu tư mới, tôi đã nhận ra rằng, nhà đầu tư cần 3 thứ.

Thứ nhất, khuôn khổ pháp lý bảo đảm hoạt động của nhà đầu tư được bảo vệ, tài sản của họ được bảo vệ theo luật pháp quốc tế. Pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu này, đặc biệt Hiến pháp năm 2013 đã quy định: “Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức đầu tư, sản xuất, kinh doanh được pháp luật bảo hộ và không bị quốc hữu hóa”.

Thứ hai, các chính sách thuế phải ổn định, nếu có sự thay đổi thì phải có lợi hơn cho nhà đầu tư. Yêu cầu này Việt Nam chưa được tốt lắm khi mà các chính sách thuế thường xuyên thay đổi.

Thứ ba, phải có mặt bằng, cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực đáp ứng được yêu cầu. Rất mừng là trong nhiều năm nay, Việt Nam đã tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là việc đào tạo 50.000 - 100.000 cử nhân, kỹ sư cho ngành công nghệ cao, sản xuất chip bán dẫn và Quốc hội đã quyết định chủ trương đầu tư Dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam và khởi động lại Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận, đặt nền móng để bước vào kỷ nguyên mới.

Thời điểm bắt đầu kỷ nguyên mới, theo Tổng Bí thư Tô Lâm là Đại hội XIV của Đảng, tức là còn khoảng một năm nữa, mọi người dân Việt Nam, trăm triệu người như một, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đoàn kết nhất trí, chung sức đồng lòng, tranh thủ tối đa thời cơ, thuận lợi, đẩy lùi nguy cơ, thách thức, đưa đất nước phát triển toàn diện, mạnh mẽ, bứt phá và cất cánh. Tất cả các bước chuẩn bị, “chạy đà” đã sẵn sàng, cả dân tộc đang chủ động, hiên ngang bước vào “Kỷ nguyên vươn mình”.