Thông tin được các chuyên gia chia sẻ tại tọa đàm “Hộ kinh doanh trước vấn nạn hàng giả và tuân thủ thuế” diễn ra sáng 22/6.

Thiếu hành lang pháp lý cho khu vực hộ kinh doanh

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, cả nước có khoảng 5,2 triệu hộ kinh doanh, sử dụng khoảng 9 triệu lao động, chiếm 37,5% tổng số lao động toàn quốc. Trung bình, mỗi hộ kinh doanh có dưới 3 lao động.

Hộ kinh doanh là lực lượng quan trọng của nền kinh tế. Tuy nhiên, hiện vẫn còn khoảng 2 triệu cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ, chưa có hành lang pháp lý cụ thể để quản lý và đánh giá đúng thực lực của đội ngũ này. Không ít trường hợp là các thương nhân không đăng ký địa chỉ kinh doanh, hoạt động không chính thức, nhưng quy mô thực tế còn lớn hơn cả hộ kinh doanh truyền thống.

Cũng theo ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, khi xây dựng thể chế cho hộ kinh doanh cần phải tham chiếu xu hướng và thông lệ quốc tế. Về nghĩa vụ pháp lý, quyền lợi và trách nhiệm, chúng ta đang đi theo một hướng rất phù hợp, song cần có điều chỉnh linh hoạt để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp chính thức, từ đó hưởng lợi ích lớn hơn và phát triển bền vững.

"Bộ Tài chính hiện đang phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu dự thảo Luật Kinh doanh cá thể, nhằm tạo khuôn khổ pháp lý đầy đủ và thuận lợi cho nhóm đối tượng này", ông Tuấn thông tin thêm.

Đồng quan điểm về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Phúc, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội cho hay, khu vực hộ kinh doanh hiện chiếm tỷ trọng rất lớn trong nền kinh tế cả về số lượng, lao động lẫn tiềm lực đóng góp. Trong thời gian qua, hàng loạt văn bản chính sách đề cập đến vai trò của hộ kinh doanh. Tuy nhiên, sau hơn ba thập kỷ, việc ban hành một đạo luật riêng dành cho hộ kinh doanh vẫn chưa thành hiện thực.

“Không thể coi hộ kinh doanh là doanh nghiệp. Luật Doanh nghiệp hiện nay điều chỉnh các công ty, doanh nghiệp tư nhân, không phải hộ cá thể. Vì vậy, cần một khung pháp lý riêng để bảo vệ đúng và đủ cho lực lượng này”, ông Nguyễn Văn Phúc nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Văn Phúc cho rằng, hệ thống chính sách hiện nay mới chỉ có Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong đó có nhắc tới doanh nghiệp chuyển đổi từ hộ kinh doanh. Tuy nhiên, các quy định hỗ trợ vẫn rất sơ sài, chưa đủ mạnh để khuyến khích các hộ chuyển đổi. Trong khi đó, Luật Quản lý thuế chưa có nội dung riêng cho hộ kinh doanh mà chủ yếu quy định phương thức thu thuế khoán hoặc áp dụng hoá đơn điện tử nếu có doanh thu vượt ngưỡng.

Đáng chú ý, Nghị quyết 198 của Quốc hội – văn bản pháp lý đang định hình khái niệm hộ kinh doanh là tổ chức do hộ gia đình đăng ký thành lập và chịu trách nhiệm vô hạn. Trong khi đó, doanh nghiệp chịu trách nhiệm hữu hạn. Đây là yếu tố rất quan trọng để hộ kinh doanh cân nhắc chuyển lên thành doanh nghiệp.

Tuy nhiên, các quy định vẫn còn thiếu tính hệ thống và chưa thực sự khơi thông các điểm nghẽn cho nhóm đối tượng này. Do đó, ông Phúc cho rằng, đã đến lúc Nhà nước phải nhìn nhận hộ kinh doanh không chỉ là những cá thể nhỏ lẻ mà là một khu vực kinh tế đặc thù, việc có một luật riêng để điều chỉnh khu vực này là hoàn toàn xứng đáng và cần thiết. Nếu không có luật riêng, họ sẽ mãi ở trong khoảng xám giữa chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và quy định hành chính đối với cá nhân.

Đồng hành để hộ kinh doanh từng bước lớn mạnh

Tại tọa đàm, ông Đoàn Anh Dũng - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần xuất nhập khẩu xây dựng Hoàng Mai cũng chia sẻ thách thức lớn nhất doanh nghiệp đang phải đối mặt là tình trạng hàng giả, hàng nhái tràn lan trên thị trường. Để giải quyết vấn đề này, công ty đang triển khai ứng dụng robot và trí tuệ nhân tạo (AI) để nâng cao năng suất và đồng bộ chất lượng sản phẩm.

Tuy nhiên, nếu không có sự vào cuộc quyết liệt từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp làm ăn tử tế sẽ dần mất động lực đầu tư dài hạn. Do đó, ông Đoàn Anh Dũng cũng mong muốn tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng, từ đó thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp sản xuất chân chính

Từ thực tế doanh nghiệp, ông Đinh Xuân Dương - Chủ tịch Công ty FLYG ENTERTAIMENT đã chia sẻ về xu hướng chuyển đổi số và phát triển kinh doanh qua truyền thông và thương mại điện tử. Các làng nghề cũng gặp nhiều khó khăn, nhiều sản phẩm tốt không được tiếp cận thông tin tới khác hàng. Giải pháp “Doanh chủ - Làm nhân hiệu” được ông chia sẻ trong buổi tọa đàm nhằm giúp việc xây dựng thương hiệu cá nhân cho người đứng đầu tối ưu chi phí marketing, tăng độ tin cậy và tạo kết nối sâu hơn với người tiêu dùng.

Để đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp trong việc minh bạch hóa thị trường ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn cho biết, Bộ Công Thương và Cục Quản lý thị trường đang nghiên cứu nhiều giải pháp toàn diện, trong đó tập trung vào truy xuất nguồn gốc hàng hóa, đặc biệt là hàng hóa đầu vào.

Bên cạnh đó, sẽ tiếp tục cung cấp cơ chế, chính sách hỗ trợ, như xúc tiến thương mại, đồng hành cùng hiệp hội và các hộ kinh doanh nhằm đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật hiện hành, đồng thời lắng nghe, tiếp thu các ý kiến góp ý chính sách từ thực tiễn, để hoàn thiện thể chế phù hợp và hiệu quả hơn nữa.

TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh cũng khẳng định, trong bối cảnh chuyển từ thuế khoán sang hóa đơn điện tử, nỗi lo lớn nhất của các hộ kinh doanh không nằm ở việc tuân thủ mà là sợ bị “lộ doanh thu” và bị truy thu phần quá khứ.

Để hộ kinh doanh thực sự bước ra ánh sáng, nhà nước cần vừa công bằng trong quản lý, vừa linh hoạt trong thực thi. Việc nhà nước công khai không truy thu hồi tố là một thông điệp cần thiết, mang tính trấn an, giúp người kinh doanh an tâm khai báo trung thực và từng bước minh bạch hóa hoạt động.

Nguyên tắc không truy thu chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi đi kèm cam kết chính sách ổn định, công bằng và dễ hiểu. Nếu làm tốt việc xây dựng niềm tin thì chính sách thuế mới sẽ không còn là “gánh nặng” mà trở thành công cụ thúc đẩy sự chuyên nghiệp hóa trong kinh doanh, góp phần thực hiện mục tiêu có 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030.

TS. Tô Hoài Nam, Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam nhận định, trong thời gian qua, những thay đổi liên quan đến hóa đơn điện tử, chính sách thuế và minh bạch nguồn gốc hàng hóa đang trở thành mối quan tâm lớn của cộng đồng hộ kinh doanh trên cả nước.

Những kiến nghị, phản hồi đại diện doanh nghiệp, hộ kinh doanh là cơ sở để Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam đề xuất, kiến nghị đến Chính phủ, Quốc hội, các bộ ngành,… để từng bước hoàn thiện chính sách, xây dựng một môi trường pháp lý công bằng, minh bạch, khuyến khích kinh doanh chân chính và bảo vệ quyền lợi chính đáng của hộ kinh doanh và người tiêu dùng.