3 “nút thắt” lớn cản trở doanh nghiệp tư nhân bứt phá

Theo Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) hiện tại, Việt Nam đang ở giai đoạn khởi đầu của một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Với những khát vọng lớn và quyết tâm cao, chính sách phát triển đất nước đã đặt ra hai mục tiêu lớn đó là trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045 và đạt được Net-Zero vào năm 2050.

Ban IV cho rằng hai mục tiêu này tuy rất thách thức nhưng nếu đạt được sẽ giúp tạo lập một Việt Nam “thịnh vượng hơn, bền vững hơn”. Để đạt được 2 mục tiêu này, Việt Nam cần gia tăng năng suất lao động và chuyển đổi nền kinh tế sang các lĩnh vực xanh, bền vững hơn.

“Khu vực kinh tế tư nhân và các doanh nghiệp tư nhân sẽ là động lực chính trong việc phát triển công nghệ lõi, giải bài toán năng suất lao động và thúc đẩy chuyển đổi xanh, bền vững quốc gia”, Ban IV khẳng định.

Bên cạnh hai mục tiêu lớn, dài hạn trong chính sách phát triển đất nước, năm 2025, Chính phủ còn đề ra mục tiêu tăng trưởng GDP tối thiểu 8%, tạo nền tảng để từ năm 2026 có thể đạt mức tăng trưởng hai con số. Theo các chuyên gia, để đạt được những mục tiêu chiến lược này, Việt Nam không thể chỉ trông chờ vào khu vực kinh tế nhà nước hay đầu tư nước ngoài. Sự phát triển bền vững đòi hỏi một động lực mạnh mẽ từ khối doanh nghiệp tư nhân.

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, khu vực kinh tế tư nhân ngày càng khẳng định vị trí, vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước khi đóng góp khoảng 46% GDP, tạo ra khoảng 30% nguồn thu ngân sách nhà nước, thu hút 85% lực lượng lao động.

Đáng chú ý, Việt Nam đã xuất hiện một lực lượng doanh nghiệp tư nhân lớn, tích lũy đủ năng lực về quy mô vốn, trình độ công nghệ và quản trị doanh nghiệp, có thương hiệu tại thị trường khu vực và thế giới, trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế, có thể kể đến như: Tập đoàn Vingroup, Tập đoàn FPT, Thaco, Hòa Phát...

“Trước yêu cầu phát triển mới, cộng đồng doanh nghiệp nói chung, đội ngũ doanh nghiệp tư nhân nói riêng cần phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò, sứ mệnh của mình trong phát triển kinh tế - xã hội đất nước”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, cần thẳng thắn nhìn nhận rằng cộng đồng doanh nghiệp vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Cụ thể, phần lớn doanh nghiệp tư nhân có quy mô nhỏ, sức cạnh tranh, hiệu quả hoạt động, kỹ năng quản trị hạn chế.

Mặc dù đã xuất hiện đội ngũ doanh nhân vừa và lớn, tuy nhiên doanh nghiệp tư nhân chưa thực sự trở thành lực lượng dẫn dắt nền kinh tế như kỳ vọng; chưa có các dự án quy mô đủ lớn, nhất là trong các lĩnh vực mới, có tính dẫn dắt để tạo động lực bứt phá, lan tỏa, hỗ trợ tái cơ cấu và nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Tỷ trọng đầu tư vào các ngành, lĩnh vực có tính dẫn dắt, tạo động lực, nhất là trong các lĩnh vực mới như: sản xuất năng lượng sạch, chip, vi mạch, bán dẫn, hydrogen... còn thấp.

Còn theo Ban IV, vẫn tồn tại 3 “nút thắt” trọng tâm trong mô hình tăng trưởng của Việt Nam, cản trở doanh nghiệp tư nhân thực sự có thể tăng tốc, bứt phá góp phần phát triển đất nước nhanh, bền vững trong kỷ nguyên mới. Cụ thể, đó là cơ sở hạ tầng, chất lượng nguồn nhân lực và thể chế.

Ngoài ra, các điểm nghẽn khác tồn tại ở thị trường vốn, năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia… Để giải quyết những rào cản này, Ban IV đề xuất nhà nước cần thu hút tư nhân vào phát triển hạ tầng quốc gia; tối đa hóa sự tham gia của tư nhân trong giáo dục, đào tạo, khoa học công nghệ. Đồng thời, trong cải cách thể chế, nhà nước cần nhấn mạnh tư duy hỗ trợ phát triển thay vì kiểm soát và cần trọng tâm nâng cao năng lực nội tại của nền kinh tế, tức là phát triển doanh nghiệp tư nhân trong nước để vun bồi nội lực giúp đất nước và nền kinh tế tăng trưởng bền vững và chất lượng hơn.

Cần có hệ chính sách phát huy, phát triển các doanh nghiệp lớn

Bên cạnh việc giải quyết những khó khăn cho doanh nghiệp tư nhân phát triển, để doanh nghiệp tư nhân có thể phát huy mạnh mẽ vai trò, sứ mệnh đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, đạt được mục tiêu tăng trưởng đề ra trong năm nay và cả những năm tiếp theo, một trong những định hướng và giải pháp được Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất là xây dựng cơ chế, chính sách hình thành, phát triển doanh nghiệp dân tộc, quy mô lớn để dẫn dắt chuỗi giá trị trong nước và mở rộng tham gia thị trường quốc tế.

Đó cũng là 1 trong 4 giải pháp lớn được coi là “mũi giáp công” để đất nước vươn mình do Ban IV cũng đề xuất. Cụ thể, 4 giải pháp gồm: cải cách thể chế; phát triển mạnh mẽ kinh tế số, thúc đẩy đổi mới sáng tạo; phát triển nhân lực chất lượng cao và phát triển các doanh nghiệp dân tộc, dẫn dắt nền kinh tế.

Đối với “mũi giáp công” thứ tư là phát triển các doanh nghiệp dân tộc, dẫn dắt nền kinh tế, Ban IV cho rằng, sau 40 năm Đổi mới, Việt Nam đã có nhiều doanh nghiệp lớn, có khả năng cạnh tranh toàn cầu. Chúng ta hay nhắc đến “làm tổ cho đại bàng” nhưng để vươn mình, chúng ta phải vươn bằng đôi cánh của chính mình.

Do đó, Chính phủ cần phải có hệ chính sách phát huy, phát triển các doanh nghiệp lớn, dẫn dắt và tiếp tục tạo lập các doanh nghiệp từ nhỏ, vừa vươn thành lớn để giải quyết các bài toán trọng điểm quốc gia; để tham gia và cạnh tranh trên phạm vi toàn cầu. Về phía cộng đồng doanh nghiệp, ông Hồ Minh Hoàng, Chủ tịch Tập đoàn Đèo Cả, nhấn mạnh cần tạo điều kiện để doanh nghiệp tư nhân xây dựng văn hóa trở thành "doanh nghiệp dân tộc".

"Một doanh nghiệp dân tộc không chỉ đơn thuần là các tổ chức kinh doanh trong nước mà còn mang sứ mệnh lớn hơn là phát triển kinh tế gắn với bảo vệ lợi ích quốc gia, giữ gìn bản sắc dân tộc và nâng cao vị thế đất nước trên trường quốc tế", ông Minh nhấn mạnh.

Tương tự, bà Đỗ Thị Thùy Hương, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam, cũng cho rằng cộng đồng ngành điện tử Việt Nam đang thiếu một “doanh nghiệp đầu đàn” – một tập đoàn có đủ sức ảnh hưởng, công nghệ và quy mô sản xuất đủ lớn để dẫn dắt, tạo ra chuỗi cung ứng nội địa mạnh mẽ.

Đây là điều kiện tiên quyết để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu.

“Hiện giờ chúng ta còn đang thiếu và chúng tôi rất mong Chính phủ có những chính sách hỗ trợ để hình thành một số những tập đoàn công nghệ thật lớn và mang tính dẫn dắt, tạo được hệ sinh thái”, bà Hương nói.