Rủi ro dòng tiền vào tài khoản cá nhân

Trao đổi với Tạp chí Đầu tư Tài chính, ông Lê Văn Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas nhìn nhận, từ trước đến nay tại Việt Nam có thực trạng doanh nghiệp “2 sổ”, gồm một sổ kế toán nội bộ và một số kế toán thuế. Và một logic rằng, sổ nội bộ có doanh thu và lợi nhuận cao hơn sổ báo cáo thuế.

Nhưng trong tương lai khi các hộ kinh doanh thực hiện bỏ thuế khoán từ 1/1/2026, và rất nhiều hộ kinh doanh phải thực hiện xuất hoá đơn từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế theo quy định tại Nghị định số 70 năm 2025. Khi đó, có thể nhiều hộ kinh doanh sẽ có nhu cầu kê khai doanh thu thấp hơn so với thực tế, có nghĩa là doanh thu nội bộ lớn hơn so với doanh thu kê khai với cơ quan thuế.

Theo ông Tuấn, điều này sẽ tạo ra một khoản chênh lệch giữa số liệu nội bộ và số liệu thuế, khoản vênh này sẽ nằm ở tài khoản cá nhân của chủ hộ kinh doanh, hoặc chủ doanh nghiệp siêu nhỏ.

“Phần kê khai với cơ quan thuế thì có trên tờ khai thuế, dòng tiền đã vào tài khoản của hộ kinh doanh đăng ký với cơ quan thuế. Nhưng sẽ có một tài khoản khác, chủ hộ kinh doanh nhận nhằm mục đích né tránh thực hiện nghĩa vụ thuế”, ông Tuấn phân tích tình huống.

Do đó, ông Tuấn cho biết, sẽ có một khoản chênh lệch lớn trong tài khoản cá nhân và khả năng cao khoản tiền này chưa được xuất hoá đơn và ghi nhận doanh thu. Bởi vì chủ ý của chủ hộ kinh doanh không muốn kê khai doanh thu và nộp thuế.

Đại diện Keytas cho rằng, hành vi này sẽ dẫn đến một số rủi ro về pháp luật thuế đối với chủ hộ kinh doanh.

Thứ nhất, khoản tiền chênh này chắc chắn chưa được xuất hoá đơn, dẫn đến hành vi vi phạm không xuất hoá đơn. Hành vi này đang có phạt theo quy định là 6 triệu đồng/ một hoá đơn cho một hành vi, phạt tối đa lên đến 100 triệu. Với hành vi nghiêm trọng, cơ quan thuế có thể phạt đến tiền tỷ, nhiều doanh nghiệp đã từng nhận được các quyết định phạt như vậy.

Thứ hai, khoản doanh thu này chưa thực hiện kê khai thuế, đồng nghĩa với việc thiếu thuế, cơ quan thuế sẽ truy thu lại. Cùng với đó, sẽ phạt thêm 20% số tiền thuế thiếu, cộng lãi chậm nộp ở mức 0,03%/ ngày theo quy định.

Rủi ro thứ ba mà hộ kinh doanh có thể phải đối diện là hành vi trốn thuế, và khi đã trốn thuế có thể dẫn đến bị chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra, khởi tố hình sự nhằm răn đe.

Cơ quan thuế có cơ sở dữ liệu và nghiệp vụ giám sát

Chuyên gia Lê Văn Tuấn cũng lý giải cách cơ quan thuế sẽ quản lý vấn đề nêu trên.

Cách đầu tiên là quản lý từ hoá đơn đầu vào. Hiện, cơ quan thuế đã buộc các bên bán phải xuất hoá đơn cho hộ kinh doanh và doanh nghiệp với đầy đủ thông tin gồm tên, số CCCD, mã số thuế…Dữ liệu này sẽ giúp cơ quan thuế ước đoán phần doanh số đầu ra của hộ kinh doanh.

Cách tiếp theo là kiểm soát qua các công ty vận chuyển như Giao hàng tiết kiệm, EMS, Viettel Post… bởi cơ quan thuế có quyền yêu cầu những đơn vị này chia sẻ dữ liệu của người bán hàng.

Kế đến, cơ quan thuế có thể theo dõi dòng tiền từ các sàn thương mại điện tử Shopee, Lazada…với quy định các sàn khấu trừ, nộp thuế thay cho người bán hàng.

Ngoài ra, một biện pháp nữa đó là theo dõi dữ liệu tài khoản cá nhân khi lượng giao dịch và giá trị giao dịch bất thường so với một tài khoản cá nhân bình thường. Bởi vì đây là dòng tiền kinh doanh đổ vào tài khoản cá nhân, rõ ràng số lượng giao dịch và giá trị giao dịch sẽ lớn hơn hẳn so với các cá nhân khác.

“Logic sẽ là như vậy, cơ quan thuế có nhiều biện pháp kiểm soát và giám sát”, ông Tuấn nói thêm.

Cuối cùng, ông Tuấn đưa ra lời khuyên, đây là một giai đoạn mới trong quản lý thuế, thay đổi tư duy và cách thức quản lý, khác với trước đây các chủ doanh nghiệp có thể “dễ dàng” thực hiện chế độ 2 sổ.

Nhưng thời điểm này, cơ sở dữ liệu tập trung đang dần hình thành, người nộp thuế đã định danh trên VnEID, định danh tài khoản ngân hàng, ứng dụng eTax Mobile ngày càng hoàn thiện, bên bán buộc phải xuất hoá đơn đầy đủ thông tin cho người mua hàng.

“Dữ liệu của người nộp thuế được chia sẻ giữa các cơ quan quản lý nhà nước như Ngân hàng, Bộ Công thương, Bộ Công an và được đồng bộ. Cơ quan thuế, cơ quan chức năng có đủ thông tin và công cụ để nhận diện các hộ kinh doanh, doanh nghiệp có dấu hiệu trốn thuế”, ông Tuấn khẳng định.

Ngoài ra, theo vị chuyên gia Keytas, đất nước đang ở một giai đoạn mới với nhiều sự thay đổi từ thượng tầng như sắp xếp bộ máy, sáp nhập tỉnh thành, khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân, thay đổi chính sách thuế. Đặc biệt, với nhóm hộ kinh doanh nhà nước muốn tạo ra sự công bằng trong chính sách thuế so với nhóm các doanh nghiệp.

Trước đây, các hộ kinh doanh chỉ nộp theo mức thuế khoán, hồ sơ sổ sách kế toán không yêu cầu nhiều. Trong khi với doanh nghiệp, mức thuế suất 20% lợi nhuận và chịu sự quản lý chặt chẽ với các loại báo cáo tài chính, báo cáo kế toán.

“Chủ hộ kinh doanh hãy cân nhắc thiệt hơn và nghĩ đến một con đường kinh doanh dài hơi vài chục năm, thậm chí là nhiều đời”, ông Tuấn bày tỏ quan điểm.