BCI: Nhân tố mới trên đường đua công nghệ não bộ Mỹ – Trung

Mới đây, Đài Phát thanh và Truyền hình Bắc Kinh đã đăng tải một phóng sự tại một bệnh viện công ở Bắc Kinh, trong đó với sự giúp sức của chip Beinao-1, một phụ nữ 67 tuổi mắc bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS) đã có thể "nói" lên suy nghĩ của mình thông qua một màn hình máy tính.

“Tôi muốn ăn” là suy nghĩ được bệnh nhân truyền tải, ghi nhận sự “vỡ òa” hạnh phúc của gia đình và sự chú ý của giới khoa học trong, ngoài nước. Đây là một phần trong thử nghiệm lâm sàng cấy ghép con chip Beinao-1, một thiết bị máy tính không dây (BCI). Đáng chú ý, công nghệ này vốn được dẫn đầu bởi các nhà khoa học Mỹ.

Chip Beinao-1, kích thước bằng đồng xu, là sản phẩm của Viện Nghiên cứu Não bộ Trung Quốc (CIBR), một cơ sở nghiên cứu được thành lập năm 2018 dưới sự hỗ trợ của chính quyền Bắc Kinh và các trường đại học địa phương.

Tính đến tháng 5/2025, công nghệ này đã được cấy ghép thử nghiệm cho 5 bệnh nhân, một con số đáng ngạc nhiên. Con số này ngang bằng với số ca thử nghiệm mà Neuralink, công ty công nghệ sáng lập bởi Elon Musk, thực hiện tại Mỹ.

Trong khi đó, Synchron, startup khác được hậu thuẫn bởi hai tỷ phú Jeff Bezos và Bill Gates, đã thử nghiệm với 10 bệnh nhân.

Ông Luo Minmin, Giám đốc CIBR và là nhà khoa học trưởng của dự án, chia sẻ: “Nhu cầu sử dụng công nghệ BCI là rất lớn. Chúng tôi bị áp đảo bởi số lượng bệnh nhân tiềm năng muốn tham gia”.

Ông Luo cũng cho biết nhóm của ông dự kiến sẽ mở rộng thử nghiệm lên 50–100 bệnh nhân trong năm tới.

Với chi phí phát triển công nghệ BCI cao, bao gồm nghiên cứu sinh học thần kinh, sản xuất phần cứng y tế và thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt, đây là lĩnh vực tiêu tốn hàng tỷ USD đầu tư. Tuy nhiên, đây cũng là nơi quy tụ tiềm năng tài chính khổng lồ.

Theo công ty nghiên cứu thị trường Precedence Research, thị trường công nghệ não bộ toàn cầu đạt quy mô 2,6 tỷ USD trong năm 2024, và dự kiến sẽ vượt mốc 12,4 tỷ USD vào năm 2034.

Công nghệ thần kinh: Đòn bẩy chiến lược mới của Trung Quốc

Dù chỉ chính thức bước vào lĩnh vực công nghệ não từ những năm 1990, Trung Quốc đã nhanh chóng rút ngắn khoảng cách. Năm 2014, nước này khởi động chương trình nghiên cứu quốc gia về não bộ, và chỉ hai năm sau, công nghệ BCI được đưa vào kế hoạch 5 năm của quốc gia.

Trước đó, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khẳng định công nghệ là “mặt trận chính” trong cạnh tranh toàn cầu, phản ánh rõ chiến lược đẩy mạnh đầu tư vào khoa học đời sống, AI, bán dẫn và công nghệ não bộ.

Năm 2023, CIBR thành lập công ty tư nhân NeuCyber NeuroTech, chuyên tập trung vào phát triển và thương mại hóa chip BCI như Beinao-1. Tại các đô thị lớn như Bắc Kinh và Thượng Hải, nhiều chính sách ưu đãi còn được triển khai để thúc đẩy nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng.

Trong khi đó, Mỹ vốn giữ vị thế tiên phong từ rất sớm. “Sáng kiến Não bộ” (Brain Initiative) do chính quyền cựu Tổng thống Barack Obama đã khởi xướng năm 2013 và rót hơn 3 tỷ USD vào hàng nghìn dự án nghiên cứu BCI.

Synchron, thành lập tại New York, là đơn vị đầu tiên thử nghiệm lâm sàng trên người vào tháng 7/2021. Trong khí đó, Neuralink của tỷ phú Elon Musk, dù nổi tiếng nhất trên truyền thông, cũng chỉ mới thực hiện thử nghiệm người vào năm 2024.

Theo giáo sư Maximilian Riesenhuber từ Đại học Georgetown, “dù khởi đầu chậm, Trung Quốc hiện nay đang “không chỉ bắt kịp mà còn dẫn đầu ở một số phân khúc”.

Trước đó, một báo cáo năm 2024 từ đại học trên cũng khẳng định: “Trung Quốc đang tích cực vượt qua rào cản về độ chính xác, tốc độ xử lý và khả năng ứng dụng rộng rãi, ngang tầm các quốc gia tiên tiến”.

Từ thí nghiệm đến kỳ vọng nhân đạo: Công nghệ vì con người

Câu chuyện của người phụ nữ mắc ALS là minh chứng sống động cho giá trị nhân văn mà công nghệ BCI mang lại. Trước khi cấy chip, bà hoàn toàn không thể giao tiếp, dù vẫn tỉnh táo. Sau khi cấy chip Beinao-1, bà có thể “nói” được một số câu cơ bản thông qua tín hiệu não. Đây không chỉ là bước tiến kỹ thuật mà còn mở ra hy vọng mới cho hàng triệu bệnh nhân mất khả năng giao tiếp trên thế giới.

Dù vậy, cả Mỹ và Trung Quốc đều đang đối mặt với một bài toán khó: làm sao để cân bằng giữa tính xâm lấn, độ chính xác và độ an toàn. Phần lớn các công ty Mỹ, trong đó có Neuralink, áp dụng phương pháp cấy chip dưới màng cứng não, cho tín hiệu rõ ràng hơn nhưng nguy hiểm hơn về mặt y tế.

Trong khi đó, NeuCyber của Trung Quốc sử dụng phương pháp ít xâm lấn hơn, cấy chip trên màng cứng, và vẫn đạt được độ chính xác tương đối cao.

Theo ông Luo, việc so sánh giữa Beinao-1 và Neuralink giống như “so táo với cam”: hai công nghệ khác nhau về vị trí cấy ghép, loại tín hiệu thu thập và cách truyền dữ liệu.

“Chip của Trung Quốc có phạm vi thu nhận rộng hơn nhưng độ chính xác theo từng nơ-ron lại thấp hơn. Chúng tôi vẫn chưa biết hướng tiếp cận nào sẽ mang lại hiệu quả tốt hơn cho người bệnh”, ông Luo chia sẻ.

Được biết, Chính phủ Trung Quốc hiện đang mạnh tay đẩy nhanh quá trình ứng dụng thực tiễn của ứng dụng BCI. Năm 2023, nước này lần đầu ban hành hướng dẫn đạo đức dành cho nghiên cứu BCI, một bước quan trọng để tiến tới thương mại hóa. Ngoài ra, hàng loạt startup công nghệ thần kinh mới đang được thành lập, góp phần vào làn sóng tăng trưởng mạnh mẽ của ngành.

Trong bối cảnh căng thẳng Mỹ và Trung Quốc ngày càng leo thang, công nghệ BCI có thể trở thành một "mặt trận mới", bên cạnh AI, bán dẫn và robot tự hành. Dù mục tiêu chung là cải thiện chất lượng sống cho con người, các quốc gia lớn vẫn xem đây là cơ hội để khẳng định vị thế công nghệ và kiểm soát chuỗi giá trị mới nổi có giá trị hàng chục tỷ USD trong tương lai.