Học hỏi kinh nghiệm quốc tế

Phát biểu tại Hội thảo, bà Tô Nguyễn Cẩm Anh - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài chính) cho biết, Việt Nam là một trong các quốc gia chịu nhiều tác động bất lợi của biền đổi khí hậu. Điều này đe dọa nghiêm trọng đến tăng trưởng kinh tế và phúc lợi xã hội. Trước thực tế đó, việc triển khai các biện pháp, công cụ chính sách nhằm giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, bao gồm việc phát triển thị trường các - bon trong nước đã được Đảng và Nhà nước quan tâm từ sớm.

Tại Nghị quyết trung ương số 24-NQ/TW ngày 3/6/2013 về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường đã đề ra một trong những nhiệm vụ quan trọng là “Thúc đẩy các hoạt động giảm nhẹ phát thải khí nhà kính phù hợp với điều kiện nước ta trên cơ sở hỗ trợ tài chính và công nghệ của các nước và tổ chức quốc tế. Phát triển thị trường trao đổi tín chỉ các - bon trong nước và tham gia thị trường các-bon toàn cầu”.

Kết luận số 56-KL/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa XI về đẩy mạnh chủ động ứng phó với biên đôi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường (2019); Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (2020) tiếp tục nhấn mạnh thị trường các - bon nội địa là một nhiệm vụ trọng tâm trong ứng phó với biến đổi khí hậu.

Toàn cảnh hội thảo chiều 22/4 do Bộ Tài chính tổ chức

Về phương diện quốc tế, năm 2015 Việt Nam đã tham gia ký Thoả thuận Paris về biến đổi khí hậu và cũng đã sớm hoàn tất thủ tục phê chuẩn để Thỏa thuận có hiệu lực. Đáng chú ý, tại Hội nghị lần thứ 26 các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (Hội nghị COP26), Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã cam kết Việt Nam phấn đấu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Qua đó, đã khẳng định nỗ lực của Việt Nam cùng chung tay với các quốc gia trên thế giới thực hiện giảm nhẹ phát thải khí nhà kính.

Bà Cẩm Anh cho biết thêm, để tạo khuôn khổ pháp lý cho các hoạt động giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, nhiều văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành và thực thi, trong đó phải kể đến Luật Bảo vệ môi trường trong đó đã quy định việc thành lập và phát triển thị trường các - bon trong nước là một trong những nội dung quản lý phát thải khí nhà kính.

Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 7/1/2022 của Chính phủ về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn đã quy định việc trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính, tín chỉ các-bon trên thị trường các - bon trong nước được thực hiện tập trung trên sàn giao dịch các - bon.

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/1/2025 phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam, xác định rõ lộ trình triển khai thị trường, bao gồm giai đoạn thí điểm từ năm 2025 đến hết năm 2028 và giai đoạn vận hành chính thức từ năm 2029. Theo đó, Bộ Tài chính được giao nhiệm vụ là cơ quan chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các bộ, ngành liên quan thành lập thị trường các - bon trong nước.

Cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành liên quan

Ông Jonh Robert Cotton - Phó Giám đốc ETP kỳ vọng, Dự án HTKT được triển khai sẽ giúp Việt Nam thúc đẩy nhanh quá trình chuyển dịch năng lượng bền vững; phù hợp với các thoả thuận đã ra và các mục tiêu phát triển bền vững; xây dựng cơ sở cho năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng và cơ sở hạ tầng bền vững, góp phần tạo ra tăng trưởng kinh tế và bảo đảm an ninh năng lượng.

Ảnh minh họa

Chia sẻ về cơ cấu mô hình quản trị các sàn các - bon trên thế giới, ông Michael Mehling - Viện công nghệ Massachusetts (MIT) cho biết, quản trị trong hệ thống giao dịch phát thải (ETS) là việc thực thi chức trách của cả khu vực công và tư nhằm đảm bảo tính toàn vẹn của thị trường, minh bạch trong vận hành tuân thủ quy định, hiệu quả thị trường và trách nhiệm giải trình của các bên tham gia.

Công tác quản trị trong ETS được thực hiện bởi nhiều chủ thể bao gồm: cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị vận hành hệ thống đăng ký, sàn giao dịch, các bên phải tuân thủ và các đơn vị hỗ trợ thị trường. Ông Michael cũng giới thiệu về hệ thống ETS của bang California Mỹ và Vương Quốc Anh và chỉ ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.

Theo ông Michael, kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy cần thiết phải có thiết chế giám sát linh hoạt tuy nhiên, thiết kế hệ thống ETS cần phù hợp với điều kiện trong nước, bao gồm: trình độ phát triển kinh tế, năng lực thế chế và hạ tầng hiện có.

Theo vị chuyên gia này, Việt Nam cần tiếp tục ưu tiên tăng cường năng lực nhằm quản lý tính phức tạp của hệ thống. Việc xây dựng chiến lược triển khai ETS theo lộ trình, bắt đầu bằng giai đoạn thí điểm và mở rộng dần theo từng ngành, sẽ giúp giảm thiếu rủi ro trong giai đoạn đầu.

Phát triển một hệ thống đăng ký phát thải và hạ tầng dữ liệu mạnh mẽ sẽ góp phần tăng cường tính minh bạch, khả năng tuân thủ và tạo tiền đề cho việc kết nối thị trường trong tương lai.

“Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành liên quan như tài chính, môi trường và công thương là yếu tố then chốt nhằm đơn giản hóa quy trình ra quyết định. Việc định hướng chiến lược phù hợp với các thị trường quốc tế và tính đến khả năng liên kết trong tương lai sẽ góp phần nâng cao uy tín, thu hút đầu tư và gia tăng tham vọng khí hậu của quốc gia” - ông Michael Mehling chia sẻ.

Tại hội thảo, các diễn giả trong nước và quốc tế đã giới thiệu mục tiêu, kết quả kỳ vọng, sản phẩm đầu ra, các bên liên quan chính và kế hoạch triển khai dự án; cập nhật lộ trình phát triển thị trường các - bon tại Việt Nam trong giai đoạn thí điểm; trình bày kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam trong thiết kế và quản trị sàn giao dịch các - bon; thảo luận các kết quả nghiên cứu ban đầu và xây dựng cơ sở hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan...