Ngưỡng doanh thu không phản ánh chính xác lợi nhuận

Trao đổi với Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance về chủ đề này, ông Nguyễn Hồ Ngọc, Giám đốc đào tạo - Công ty TNHH Đào tạo và Tư vấn Á Châu nêu quan điểm, việc nâng ngưỡng không chịu thuế từ mức 100 triệu (quy định trước đây) lên 200 triệu tại Luật Thuế giá trị gia tăng 2024, có hiệu lực từ 1/1/2026 là một thay đổi lớn, mang ý nghĩa tăng tính hỗ trợ cho hộ kinh doanh nhỏ, giảm gánh nặng hành chính cho cơ quan thuế.

Đồng thời, đây là một chủ trương thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với những người đang tự tạo việc làm, nuôi sống gia đình bằng lao động kinh doanh của mình.

Tuy nhiên, theo ông Ngọc trong bối cảnh hiện nay khi đặt quy định pháp lý này bên cạnh thực tế hoạt động của các hộ kinh doanh, việc áp dụng một ngưỡng doanh thu cố định như vậy đang đặt ra nhiều câu hỏi về tính phù hợp, nhất là khi đối chiếu với thực tế kinh doanh đa dạng của các ngành nghề.

Do đó, có một số điểm cần được làm rõ để chính sách thực sự có tác dụng hỗ trợ như đúng kỳ vọng, thay vì chỉ là những con số trên giấy.

Ông Ngọc dẫn ví dụ câu chuyện cụ thể, một cửa hàng ăn uống bình dân nhỏ với doanh thu khoảng 16 - 17 triệu đồng mỗi tháng, tức tương đương 200 triệu đồng/năm, thực tế lợi nhuận gộp có thể không cao. Sau khi trừ đi chi phí nguyên vật liệu, điện nước, thuê mặt bằng và nhân công, lợi nhuận ròng thường chỉ còn lại từ 3 - 4 triệu đồng/tháng. Đây là mức thu nhập tương đối khiêm tốn nếu coi đó là nguồn sống duy nhất của một hộ gia đình.

Hoặc với cửa hàng tạp hóa, doanh thu có thể xoay vòng nhanh hơn, nhưng tỷ suất lợi nhuận thường chỉ khoảng 10 - 15%. Điều này đồng nghĩa với mức lãi ròng trong năm chưa đến 30 triệu đồng, tức khoảng 2 - 3 triệu đồng/tháng. Đây khó có thể coi là cao nếu so với chi phí sinh hoạt tối thiểu hiện nay.

Một số ngành nghề khác cũng cho thấy sự khác biệt đáng chú ý. Theo đó, thực tế một hộ kinh doanh nhỏ trong lĩnh vực vận tải hàng hóa bằng xe tải gia đình, dù doanh thu có thể đạt 250 - 300 triệu đồng/năm, nhưng chi phí nhiên liệu, bảo dưỡng, khấu hao phương tiện, cùng với lãi vay ngân hàng nếu có, chiếm tới hơn 80% doanh thu. Lợi nhuận ròng nhiều khi chỉ còn 40 - 50 triệu đồng/năm. Hay như một quán cà phê nhỏ, doanh thu xoay vòng khá nhanh, nhưng chi phí nguyên liệu, mặt bằng và nhân viên khiến chủ quán thường chỉ giữ lại chưa đến 20% lợi nhuận.

“Những trường hợp như vậy cho thấy ngưỡng doanh thu không phản ánh chính xác con số sinh lời thực sự của hộ kinh doanh”, ông Ngọc đặt vấn đề.

Từ đó, ông Ngọc nhìn nhận nếu so sánh với người làm công ăn lương, vấn đề càng rõ ràng hơn. Cụ thể, một cá nhân đi làm với mức lương 12 - 15 triệu đồng/tháng, sau khi trừ giảm trừ bản thân và một đến hai người phụ thuộc, phần lớn thu nhập của họ chưa rơi vào diện phải nộp thuế theo quy định hiện nay.

Thậm chí, với nhiều người lao động, việc có thêm người phụ thuộc còn giúp họ giảm bớt nghĩa vụ thuế một cách hợp pháp. Ngoài ra, thu nhập từ tiền lương, tiền công còn có thể được bổ sung bởi các khoản thưởng theo hiệu quả, trợ cấp, phúc lợi xã hội hoặc những chế độ đãi ngộ khác từ doanh nghiệp.

“Đây là một điểm khác biệt căn bản: người làm công có nhiều cơ chế bảo vệ và tối ưu thu nhập, trong khi hộ kinh doanh nhỏ lẻ hoàn toàn dựa vào lợi nhuận ròng sau chi phí, không có thêm “khoản cộng thêm” nào khác để bù đắp”, vị chuyên gia thuế nói sự thiệt hơn.

Còn cứng nhắc, ​tạo rào cản vô hình đối với ​HKD nhỏ

Chính vì thế, ông Nguyễn Hồ Ngọc cho rằng, quy định ngưỡng thu nhập miễn thuế 200 triệu/năm đối với thu nhập từ kinh doanh còn mang tính “cứng” và ít linh hoạt.

Chủ hộ kinh doanh vừa là người bỏ vốn, vừa chịu rủi ro thị trường, vừa gánh toàn bộ chi phí vận hành. Nếu doanh thu không đạt kỳ vọng hoặc chi phí tăng cao, lợi nhuận thực tế gần như bị thu hẹp, và không có cơ chế hỗ trợ hay khoản thưởng nào để bù lại như với người lao động. Đây là một điểm cần cân nhắc kỹ khi áp dụng ngưỡng miễn thuế dựa trên doanh thu.

Bên cạnh đó, theo vị chuyên gia thuế, một khía cạnh khác đáng lưu tâm là sự thay đổi theo thời gian. Ngưỡng 200 triệu đồng/năm được áp dụng đã nhiều năm, trong khi giá cả sinh hoạt, chi phí kinh doanh và thu nhập bình quân xã hội đều tăng nhanh. Với bối cảnh lạm phát và chi phí ngày càng cao, 200 triệu đồng doanh thu của ngày hôm nay có giá trị rất khác so với 200 triệu đồng của nhiều năm trước.

“Nếu không được điều chỉnh định kỳ, ngưỡng miễn thuế sẽ dần mất đi ý nghĩa hỗ trợ ban đầu và trở thành một rào cản vô hình đối với sự phát triển của hộ kinh doanh nhỏ”, ông Ngọc quan ngại.

Ở góc độ quản lý, ông Ngọc đánh giá, việc duy trì ngưỡng doanh thu 200 triệu đồng/năm mang lại sự đơn giản, rõ ràng trong áp dụng.

Tuy nhiên, để phản ánh đúng thực tiễn, ông Nguyễn Hồ Ngọc đề xuất chính sách có thể xem xét phân loại ngành nghề theo tỷ suất lợi nhuận, hoặc cho phép hộ kinh doanh kê khai chi phí hợp lý để tính toán ngưỡng miễn thuế dựa trên lợi nhuận ròng. Điều này vừa khuyến khích minh bạch, vừa tạo sự linh hoạt phù hợp với đặc thù từng lĩnh vực.

“Một chính sách thuế bền vững không chỉ bảo đảm nguồn thu cho ngân sách mà còn phải đồng hành cùng người dân, nuôi dưỡng niềm tin và động lực kinh doanh. Khi ngưỡng miễn thuế được thiết kế dựa trên thực tế đa dạng của đời sống, chính sách sẽ phát huy đúng vai trò hỗ trợ, tạo cảm giác công bằng và khích lệ các hộ kinh doanh phát triển lâu dài”, đại diện Công ty TNHH Đào tạo và Tư vấn Á Châu cho hay.