Từ thành công của ngành thủy sản trong việc tận dụng EVFTA, có thể thấy xu hướng dịch chuyển sang các thị trường FTA đang lan rộng trong cộng đồng doanh nghiệp Việt. Trong đó, dệt may – ngành xuất khẩu chủ lực có quy mô hàng chục tỷ USD đang nổi lên như minh chứng tiêu biểu cho sự chuyển đổi mang tính chiến lược: từ ứng phó thuế đối ứng sang xây dựng chuỗi giá trị bền vững và tự chủ.

EVFTA mở đường cho dệt may bứt phá

Từ mức xuất khẩu hàng dệt may chỉ 1,64 tỷ USD vào ngày 1/8/2020, đến hết năm 2024 con số này đã tăng lên 4,24 tỷ USD – gấp hơn 2,5 lần. Riêng kim ngạch có chứng nhận xuất xứ theo EVFTA cũng tăng mạnh, từ 97 triệu USD lên tới 1,36 tỷ USD. Tuy vậy, khoảng cách giữa tổng kim ngạch xuất khẩu và kim ngạch có chứng nhận xuất xứ vẫn khá lớn, cho thấy dư địa khai thác EVFTA của doanh nghiệp Việt còn nhiều tiềm năng.

Cập nhật đến hết tháng 8/2025, ngành dệt may Việt Nam đã ghi dấu ấn mạnh mẽ với kim ngạch xuất khẩu ước đạt 30,8 tỷ USD, tăng 7% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, thị trường EU tiếp tục tăng trưởng đạt 15,1%. Và kim ngạch xuất khẩu sang EU dự báo còn tiếp tục tăng mạnh nếu các doanh nghiệp Việt tìm cách tận dụng cơ hội thuế quan mà EVFTA mang lại.

Theo quy định của EVFTA, hàng dệt may của Việt Nam sẽ được giảm thuế nhập khẩu về 0% sau tối đa 7 năm kể từ khi hiệp định có hiệu lực. Lợi thế thuế quan này tạo động lực lớn để doanh nghiệp gia tăng xuất khẩu, đồng thời thúc đẩy đầu tư vào chuỗi cung ứng – từ dệt, nhuộm, may, cho đến các khâu trung gian, giúp nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và giá trị gia tăng sản phẩm.

Có thể khẳng định, EVFTA đã mở ra những cơ hội về hàng rào thuế quan lớn chưa từng có cho nhiều ngành hàng của Việt Nam, trong đó dệt may – một trong những ngành hàng chủ lực xuất khẩu sang thị trường EU được đánh giá là được hưởng lợi nhiều. EU là thị trường xuất khẩu hàng dệt may truyền thống lớn thứ 2 của Việt Nam khi chiếm 10-15% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành.

Ứng phó linh hoạt trước chính sách thuế đối ứng của Mỹ

Ông Cao Hữu Hiếu, Tổng giám đốc Vinatex, cho biết: “Các đơn hàng từ thị trường Mỹ đã sụt giảm mạnh, quy mô nhỏ lẻ hơn và yêu cầu kỹ thuật, tiến độ ngày càng khắt khe. Do khách hàng yêu cầu chia sẻ mức thuế 20%, biên lợi nhuận của doanh nghiệp giảm đáng kể”.

Có thể thấy, chính sách thuế mới của Mỹ tạo áp lực lớn, nhưng đã buộc doanh nghiệp dệt may phải tìm cách lấp đầy năng lực sản xuất và tiết kiệm chi phí để duy trì sức cạnh tranh.

Bà Hoàng Thùy Oanh - Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty CP Dệt May Hòa Thọ chia sẻ, trong bối cảnh chính quyền Mỹ áp dụng chính sách thuế đối ứng với hàng hóa nhập khẩu, Hòa Thọ tiếp tục theo dõi sát diễn biến của thị trường, chính sách thuế quan của Mỹ cũng như quy định mới của các nước xuất khẩu chủ lực để điều chỉnh phương án tiếp cận phù hợp. Tiếp tục hợp tác với các đối chủ lực hiện có để phát triển các dòng sản phẩm mới, hướng đến phân khúc cao hơn so với mặt hàng đang sản xuất. Mở rộng cơ hội hợp tác với đối tác tại các thị trường như Canada, Nhật, các nước Châu Âu, Hàn Quốc

Có thể khẳng định, trong bối cảnh khó khăn này, EVFTA và các FTA thế hệ mới đã trở thành công cụ giúp doanh nghiệp “đổi hướng gió”. Việc mở rộng thị trường sang EU, Nhật Bản, Canada, Hàn Quốc, hay khối CPTPP đang giúp các doanh nghiệp dệt may Việt giảm dần sự phụ thuộc vào Mỹ, đồng thời phân tán rủi ro thương mại.

Theo Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), ngay khi các thông tin về thuế quan ảnh hưởng đến tình hình xuất khẩu sang thị trường lớn nhất của ngành dệt may, Hiêp hội đã có khuyến nghị các doanh nghiệp khẩn trương tìm kiếm, mở rộng thị trường. Điều này đã được các doanh nghiệp thực hiện từ nhiều năm nhưng sau cú sốc thuế đối ứng Mỹ, việc tìm kiếm mở rộng thị trường đã được thực hiện quyết liệt hơn.

Trong 4 tháng cuối năm, các doanh nghiệp đang ưu tiên chiến lược đa dạng hóa thị trường và sản phẩm. Nhiều doanh nghiệp đã chủ động tiếp cận các đối tác tại EU, Anh, Nga, ASEAN để tìm kiếm đơn hàng thay thế, đồng thời khai thác sâu hơn các ưu đãi thuế quan từ 17 hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết. Trong đó, EU vẫn là thị trường được các doanh nghiệp tập trung nhất khi các dòng thuế của thị trường này có ưu đãi lớn nhất, chưa kể, các yêu cầu về xuất xứ của EVFTA cũng được đánh giá là “dễ thở” hơn.

Tuy nhiên, đại diện VITAS khuyến cáo, quá trình tận dụng EVFTA buộc ngành dệt may phải thay đổi tư duy sản xuất và quản trị. Những yêu cầu khắt khe của thị trường EU - từ tiêu chuẩn môi trường, lao động, đến truy xuất nguồn gốc nguyên liệu buộc doanh nghiệp phải chuyển hướng sang mô hình sản xuất bền vững, đầu tư công nghệ xanh và quản trị chuỗi cung ứng theo tiêu chuẩn ESG.

Đây là giai đoạn chuyển đổi tất yếu nếu dệt may Việt muốn giữ vững thị phần và vươn lên chuỗi giá trị cao hơn. Việc tận dụng ưu đãi thuế chỉ là bước đầu; điều quan trọng hơn là làm sao biến ưu đãi ấy thành động lực cho đổi mới công nghệ, tự chủ nguyên liệu và phát triển thương hiệu Việt trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Nhìn lại hành trình từ tầm nhìn chính sách đến thực tiễn ngành hàng, EVFTA không chỉ là “lá chắn” bảo vệ doanh nghiệp Việt trước các biến động thương mại, mà còn là “bàn đạp” cho bước phát triển mới: tái cấu trúc chuỗi cung ứng, nâng cấp tiêu chuẩn sản xuất, và khẳng định vị thế hàng Việt Nam tại châu Âu. Trong một thế giới đầy biến động, chiến lược hội nhập sâu và tận dụng thông minh các FTA chính là con đường giúp Việt Nam giữ vững tăng trưởng và chủ động định hình tương lai xuất khẩu của mình.