11h45 sáng 14/10 (khoảng 16h45 giờ Hà Nội), Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố giải Nobel Kinh tế học 2024 thuộc về 3 nhà kinh tế học người Mỹ là Daron Acemoglu, Simon Johnson và James A. Robinson.

Daron Acemoglu và Simon Johnson hiện đều làm việc tại Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Trong khi đó, Robinson công tác tại Đại học Chicago (Mỹ). Cả ba đều là tác giả nhiều cuốn sách nổi tiếng về kinh tế học. Trong đó có Quyền lực và Tiến bộ (Power and Progress) hay Vì sao các quốc gia thất bại (Why Nations Fail).

Daron Acemoglu năm nay 57 tuổi, nổi tiếng nhất với các nghiên cứu về kinh tế chính trị. Simon Johnson (61 tuổi) từng là kinh tế trưởng tại Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). James A. Robinson (64 tuổi) là nhà nghiên cứu lâu năm về sự phát triển kinh tế - chính trị tại các nước Mỹ Latin và châu Phi cận Sahara.

Nghiên cứu của cả 3 đã chỉ ra tầm quan trọng của thiết chế xã hội với sự thịnh vượng của một quốc gia. Theo đó, các xã hội có thiết chế và hệ thống luật lệ không chặt chẽ sẽ khó tạo ra tăng trưởng hoặc thay đổi theo chiều hướng tốt hơn.

Kinh tế là giải thưởng cuối cùng được trao mỗi mùa Nobel hằng năm, sau y học, vật lý, hóa học, văn học và hòa bình. Nobel cho lĩnh vực này không thuộc cơ cấu giải thưởng ban đầu trong di chúc của nhà khoa học Thụy Điển - Alfred Nobel. Giải này được bổ sung năm 1968, nhân kỷ niệm 300 năm thành lập Ngân hàng Trung ương Thụy Điển - Sveriges Riksbank, cũng là đơn vị đóng góp quỹ cho giải thưởng này.

Đến nay, giải Nobel Kinh tế học đã được trao 56 lần. Người trẻ nhất được xướng tên năm 46 tuổi và cao tuổi nhất là 90. Các nhà khoa học Mỹ hiện thống trị giải thưởng này.

Năm ngoái, giải thưởng thuộc về bà Claudia Goldin (78 tuổi) - giáo sư tại Đại học Harvard (Mỹ). Bà được vinh danh nhờ nghiên cứu về thu nhập và đóng góp của phụ nữ vào thị trường lao động. Mục đích là tìm ra cách thức và nguyên nhân của chênh lệch giới trong thu nhập và tỷ lệ tham gia lực lượng lao động. Goldin là phụ nữ thứ 3 giành giải thưởng này trong 56 năm qua.

Giải Nobel khởi nguồn từ sáng kiến của nhà phát minh người Thụy Điển Alfred Nobel. Trong di chúc, ông đã để lại tài sản của mình để tài trợ cho "các giải thưởng dành cho những người, trong năm trước đó, đã mang lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại". Giá trị mỗi giải thưởng là 11 triệu crown Thụy Điển, khoảng 1,1 triệu USD.

Ông Nobel đã chỉ định Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển trao giải thưởng về hóa học và vật lý, Viện hàn lâm Thụy Điển trao giải văn học, Viện Karolinska Institute của Thụy Điển trao giải y sinh, và Quốc hội Na Uy trao giải về hòa bình.

Năm 1968, giải Nobel kinh tế được bổ sung với tên chính thức là Giải thưởng của Ngân hàng Sveriges Riksbank dành cho khoa học kinh tế để tưởng nhớ ông Nobel. Có tổng cộng 55 giải Noble kinh tế đã được trao đến nay.