Để Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê vừa được Quốc hội thông qua sớm đi vào cuộc sống, Cục trưởng Cục Thống kê Nguyễn Thị Hương cho biết Cục Thống kê sẽ khẩn trương thể chế hóa các quy định mới của Luật, tập trung vào củng cố vai trò của cơ quan thống kê cơ sở, ứng dụng công nghệ mạnh mẽ để giảm gánh nặng báo cáo, tích hợp và chuẩn hóa dữ liệu trên toàn quốc.

PV: Xin bà cho biết về những kết quả triển khai Luật Thống kê năm 2015 và văn bản Luật sửa đổi sau đó?

Cục trưởng Nguyễn Thị Hương: Sau khi được ban hành, Luật Thống kê năm 2015 và văn bản luật sửa đổi sau đó đã có những tác động tích cực đối với công tác thống kê. Đây là một trong những công cụ quản lý vĩ mô quan trọng, tạo hành lang pháp lý đầy đủ để hệ thống thống kê Nhà nước hoạt động thống nhất, chuyên nghiệp, bảo đảm chất lượng thông tin và tăng cường tính minh bạch.

Đối với lãnh đạo Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương, số liệu thống kê trở thành căn cứ quan trọng trong việc đánh giá, dự báo tình hình, hoạch định chiến lược, xây dựng kế hoạch, quy hoạch chính sách, quản lý điều hành. Các chỉ tiêu trọng yếu như GDP, GRDP, CPI, năng suất lao động, thu nhập bình quân đầu người… được biên soạn theo chuẩn quốc tế, kịp thời phục vụ xây dựng các nghị quyết của Đảng và Nhà nước, xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và đánh giá kết quả thực hiện ở cả trung ương và địa phương.

Đối với các nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và người dùng tin, ngành Thống kê đã mở rộng kênh cung cấp dữ liệu, đẩy mạnh chia sẻ thông tin qua Cổng thông tin điện tử của Cục Thống kê và các ấn phẩm chuyên đề bản điện tử và bản giấy như Niên giám thống kê, Kết quả tổng điều tra kinh tế, Kết quả tổng điều tra nông nghiệp, nông thôn, Sách trắng Doanh nghiệp, kết quả điều tra mức sống dân cư Việt Nam...

Số liệu được chuẩn hóa, cập nhật và dễ tiếp cận hơn, tạo điều kiện cho giới nghiên cứu phân tích chính sách, giúp doanh nghiệp ra quyết định đầu tư, hoạch định chiến lược kinh doanh, cũng như giúp người dân tiếp cận nguồn thông tin chính thống, tin cậy.

PV: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê vừa được Quốc hội thông qua. Xin bà cho biết rõ hơn về các điểm mới của Luật này?

Cục trưởng Nguyễn Thị Hương: Luật mới được sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển mới của đất nước, đặc biệt là phù hợp với việc sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Luật được xây dựng dựa trên việc rà soát kỹ lưỡng và tập trung sửa đổi, bổ sung 4 nhóm vấn đề chính, bao gồm:

Nhóm các quy định liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước và tổ chức thống kê nhà nước, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Nhóm các quy định liên quan đến thanh tra, kiểm tra chuyên ngành thống kê.

Nhóm các quy định liên quan đến chuyên môn, nghiệp vụ thống kê phát sinh trong thực tiễn.

Nhóm các quy định liên quan đến ứng dụng phương pháp thống kê, công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động thống kê nhà nước.

Trong đó, liên quan đến hệ thống thông tin thống kê và cơ cấu tổ chức thống kê ở địa phương, Luật đã thay thế hệ thống thông tin thống kê cấp huyện bằng hệ thống thông tin thống kê cấp xã. Điều này nhằm đảm bảo có đầy đủ thông tin thống kê về kinh tế - xã hội, phục vụ công tác quản lý điều hành kinh tế - xã hội trên địa bàn cấp xã.

Bên cạnh đó, Luật bổ sung các quy định mới giúp hình thành một hệ thống thông tin thống kê nhà nước đầy đủ, thông suốt trên dưới, ngang dọc từ Trung ương đến cấp xã, từ Bộ, ngành đến Bộ Tài chính và từ Sở, ngành đến Thống kê tỉnh, thành phố, phục vụ quản lý, điều hành các cấp.

Hệ thống thông tin thống kê nhà nước sau khi sửa đổi bao gồm: Hệ thống thông tin thống kê quốc gia, hệ thống thông tin thống kê Bộ, ngành; Hệ thống thông tin thống kê cấp tỉnh và Hệ thống thông tin thống kê cấp xã.

Các cụm từ liên quan đến cấp hành chính đã được điều chỉnh, như bãi bỏ cụm từ “cấp huyện” tại một số điều và thay cụm từ “cấp huyện” thành “cấp xã” hoặc “cấp cơ sở” tại Điều 42.

Luật cũng bổ sung quy định về chế độ báo cáo thống kê cấp xã (Điều 42b) để bảo đảm thu thập thông tin thống kê phục vụ quản lý, điều hành ở cấp xã. Thẩm quyền ban hành chế độ báo cáo thống kê cấp tỉnh, cấp xã được giao cho Bộ trưởng Bộ Tài chính. Việc bổ sung này không làm phát sinh tăng khối lượng công việc của cấp xã do nội dung này sẽ được cơ quan Thống kê cơ sở thực hiện.

Ngoài những nội dung liên quan đến điều chỉnh tổ chức bộ máy, Luật còn có những điểm mới khác nhằm nâng cao chất lượng hoạt động thống kê.

Cụ thể, Luật đã bổ sung Điều 51b về Cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia nhằm thể chế hóa Nghị quyết của Bộ Chính trị và Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Cơ sở dữ liệu này nhằm xây dựng một nền tảng dữ liệu thống kê tập trung, thống nhất, đồng bộ, bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời, đồng thời khắc phục tình trạng dữ liệu phân tán, manh mún ở nhiều bộ, ngành, địa phương, tăng cường khả năng kết nối và chia sẻ dữ liệu.

Luật cũng bổ sung quy định về hệ thống chỉ tiêu thống kê liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, liên kết vùng. Việc này nhằm thể chế hóa thực tiễn hoạt động thống kê và tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, tăng tính thống nhất, đồng bộ và khả năng so sánh thông tin.

Đồng thời, thay thế “Thanh tra chuyên ngành thống kê” bằng “Kiểm tra chuyên ngành thống kê” tại Điều 8 để phù hợp với việc sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra và Luật Thanh tra năm 2025.

Những sửa đổi này không chỉ nhằm bảo đảm tính thống nhất và chuyên môn cao trong hoạt động thống kê mà còn tập trung vào việc tái cơ cấu hệ thống tổ chức thống kê ở cấp cơ sở (cấp xã), phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp, đồng thời tạo hành lang pháp lý vững chắc cho việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong lĩnh vực thống kê.

PV: Sau khi được Quốc hội thông qua, Cục Thống kê sẽ triển khai những công việc gì tiếp theo để Luật mới sớm đi vào cuộc sống?

Cục trưởng Nguyễn Thị Hương: Việc đưa Luật sửa đổi, bổ sung nhanh chóng đi vào cuộc sống là nhiệm vụ mang tính chiến lược và đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của toàn ngành Thống kê. Với vai trò là người đứng đầu Cục Thống kê, tôi xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm và chúng tôi sẽ triển khai theo ba nhóm đột phá chính.

Thứ nhất là đột phá về nền tảng pháp lý và hướng dẫn nghiệp vụ. Trọng tâm của giai đoạn đầu là thể chế hóa kịp thời các quy định mới của Luật thông qua hệ thống văn bản dưới luật.

Cục Thống kê sẽ khẩn trương xây dựng và trình ban hành các văn bản quy định chi tiết các điều, khoản được sửa đổi, đặc biệt các nội dung liên quan đến thu thập, tích hợp và xử lý thông tin trong điều kiện chuyển đổi số.

Để đảm bảo vai trò của cơ quan thống kê cơ sở, chúng tôi sẽ hoàn thiện hướng dẫn về vị trí, chức năng, nhiệm vụ và cơ chế phối hợp kỹ thuật giữa cấp xã và cấp tỉnh nhằm bảo đảm thông tin được chuẩn hóa, liên thông.

Mặc dù Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia chưa sửa đổi, nhưng chúng tôi sẽ triển khai các giải pháp nghiệp vụ nhằm thống nhất cách hiểu, phương pháp tính và nguồn dữ liệu để tránh khác biệt số liệu giữa các ngành và địa phương.