Không chỉ được coi là câu trả lời của Bắc Kinh đối với “con cưng” chip AI của Mỹ – Nvidia, Huawei còn là một trong những công ty tiên phong trong việc thương mại hóa các mô hình trí tuệ nhân tạo vào các ứng dụng công nghiệp.

“Huawei đã buộc phải chuyển hướng và mở rộng trọng tâm kinh doanh cốt lõi trong suốt thập kỷ qua… do hàng loạt áp lực bên ngoài tác động đến công ty,” Paul Triolo, Phó Chủ tịch tại hãng tư vấn DGA-Albright Stonebridge Group, nhận định.

Việc mở rộng này đã đưa công ty tham gia vào mọi lĩnh vực từ ô tô thông minh, hệ điều hành cho đến các công nghệ phục vụ làn sóng AI như chip bán dẫn tiên tiến, trung tâm dữ liệu, vi xử lý và mô hình ngôn ngữ lớn (LLM).

“Không công ty công nghệ nào khác có thể đủ năng lực hoạt động trong nhiều lĩnh vực có độ phức tạp cao và rào cản gia nhập lớn như vậy,” ông Triolo nói.

CEO Nvidia Jensen Huang đã liên tục nhấn mạnh rằng Huawei là “một trong những công ty công nghệ đáng gờm nhất thế giới”. Ông cũng cảnh báo rằng Huawei sẽ thay thế Nvidia tại Trung Quốc nếu Washington tiếp tục siết chặt xuất khẩu chip của các công ty Mỹ sang quốc gia châu Á này.

Tuần trước, Nvidia đã vượt mốc 4.000 tỷ USD vốn hóa, trở thành công ty có giá trị lớn nhất thế giới. Các bộ xử lý tiên tiến và hệ thống tính toán CUDA của hãng vẫn là tiêu chuẩn vàng trong việc huấn luyện mô hình AI sinh ngữ và ứng dụng.

Tuy nhiên, lợi thế đó có thể đang bị thu hẹp, khi Huawei không chỉ làm được tất cả – mà còn làm tốt. Dù việc cạnh tranh với các “ông lớn” AI của Mỹ là điều không dễ, lịch sử phát triển của Huawei cho thấy hãng không dễ bị xem thường.

Nhà vô địch AI quốc gia

Huawei hiện có hơn 208.000 nhân viên hoạt động tại hơn 170 thị trường. Thành lập bởi doanh nhân Nhậm Chính Phi vào năm 1987 tại một căn hộ ở Thâm Quyến, công ty ban đầu là nhà phân phối thiết bị chuyển mạch điện thoại nhỏ.

Khi phát triển thành tập đoàn viễn thông, Huawei đã vươn lên bằng cách nhắm đến các thị trường kém phát triển như châu Phi, Trung Đông, Nga và Nam Mỹ, trước khi mở rộng sang châu Âu.

Đến năm 2019, Huawei đã sẵn sàng tận dụng làn sóng triển khai 5G toàn cầu và trở thành một trong những công ty dẫn đầu thị trường. Đồng thời, hãng cũng trở thành nhà sản xuất smartphone hàng đầu thế giới, thậm chí tự thiết kế chip di động thông qua công ty con HiSilicon.

Nhưng thành công này cũng kéo theo sự soi xét ngày càng gay gắt từ các chính phủ bên ngoài Trung Quốc – đặc biệt là Mỹ, quốc gia thường xuyên cáo buộc công nghệ của Huawei gây rủi ro an ninh quốc gia. Huawei nhiều lần phủ nhận cáo buộc này.

Năm 2019, Huawei hứng chịu cú sốc lớn khi bị đưa vào danh sách đen thương mại của Mỹ, khiến các công ty Mỹ bị cấm giao dịch với hãng.

Do ảnh hưởng của các lệnh trừng phạt, mảng kinh doanh tiêu dùng – từng là lĩnh vực mang lại doanh thu lớn nhất cho Huawei – đã giảm một nửa, còn khoảng 34 tỷ USD vào năm 2021.

Dù vậy, công ty vẫn đạt được đột phá trong lĩnh vực chip AI, và tiếp tục phát triển bất chấp lệnh cấm vào năm 2020 khiến Huawei không thể tiếp cận nhà sản xuất chip hàng đầu TSMC.

Huawei chính thức ra mắt chip AI Ascend 910 năm 2019, đánh dấu chiến lược xây dựng danh mục AI “toàn diện, cho mọi kịch bản”, và trở thành nhà cung cấp năng lực tính toán AI.

Việc Mỹ nhằm vào Huawei vô tình biến công ty thành biểu tượng “tử vì đạo” trong lòng người dân Trung Quốc, đặc biệt sau khi bà Mạnh Vãn Chu, giám đốc tài chính và là con gái của ông Nhậm, bị bắt tại Canada năm 2018.

Khi cuộc chiến công nghệ Mỹ - Trung tiếp tục leo thang và các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip tiên tiến được siết chặt, Huawei trở thành ứng cử viên sáng giá để trở thành nhà vô địch AI quốc gia – với nhiều động lực và sự hậu thuẫn từ nhà nước.

“Các lệnh kiểm soát xuất khẩu đã đẩy Huawei vào vòng tay của chính phủ Trung Quốc – điều mà CEO Nhậm Chính Phi từng nhiều lần chống lại,” ông Triolo nói. Ở khía cạnh khác, các hạn chế này lại trở thành “liều doping” thúc đẩy Huawei trong phát triển phần cứng và phần mềm AI.

Sau một năm sụt giảm doanh số ở mảng tiêu dùng, Huawei đã quay trở lại vào năm 2023 khi ra mắt mẫu smartphone mới được cho là sử dụng chip tiên tiến sản xuất trong nước.

Con chip 5G này khiến nhiều người Mỹ sốc, vì không ai nghĩ Huawei có thể đạt được trình độ công nghệ như vậy mà không cần TSMC. Thay vào đó, Huawei được cho là đã hợp tác với nhà sản xuất chip Trung Quốc – SMIC, công ty cũng đang bị Mỹ đưa vào danh sách đen.

Dù các nhà phân tích cho rằng quy mô sản xuất chip của Huawei và SMIC còn hạn chế, nhưng công ty vẫn chứng minh họ đã trở lại cuộc chơi chip cao cấp.

Cùng lúc đó, có tin rò rỉ về chip AI thế hệ mới Ascend 910B. Huawei muốn tận dụng khoảng trống do lệnh cấm của Mỹ với chip cao cấp của Nvidia. Việc sản xuất hàng loạt mẫu 910C tiếp theo được cho là đã bắt đầu.

Để bù đắp sự thiếu hụt GPU Nvidia, Huawei “đã đạt được những bước tiến lớn trong việc tái tạo hiệu suất GPU cao cấp bằng cách kết hợp nhiều chip cấp thấp,” ông Jeffrey Towson từ TechMoat Consulting cho biết.

Tháng 4/2025, Huawei ra mắt “AI CloudMatrix 384” – một hệ thống liên kết 384 chip Ascend 910C trong một cụm trung tâm dữ liệu. Một số chuyên gia đánh giá CloudMatrix có thể vượt Nvidia GB200 NVL72 ở một số chỉ số.

Không chỉ đuổi kịp, Huawei còn “định nghĩa lại hạ tầng AI hoạt động như thế nào,” theo báo cáo của Forrester tháng trước.

Huawei cũng phát triển hệ thống phần mềm “CANN” – một giải pháp thay thế cho CUDA của Nvidia.

“Chiến thắng trong cuộc đua AI không chỉ cần chip nhanh hơn. Nó còn đòi hỏi cung cấp các công cụ cho nhà phát triển xây dựng và triển khai mô hình quy mô lớn,” Forrester nhận định, dù lưu ý rằng hệ sinh thái của Huawei hiện vẫn chưa đủ tích hợp để thay thế ngay Nvidia.

Chiến lược hệ sinh thái Ascend định hình hạ tầng AI

Dù mục tiêu vượt mặt Nvidia được coi là then chốt trong cuộc đua AI Trung – Mỹ, chip AI chỉ là một phần trong tham vọng lớn hơn của Huawei.

Huawei hiện có mặt ở mọi mắt xích trong chuỗi giá trị AI – từ chip, hạ tầng tính toán, mô hình đến ứng dụng AI. Các lĩnh vực này cũng tận dụng các thế mạnh khác trong đế chế công nghệ khổng lồ của công ty.

Năm 2023, mảng hạ tầng ICT, bao gồm triển khai mạng 5.5G và hệ thống AI công nghiệp, trở thành bộ phận có doanh thu lớn nhất, đạt 362 tỷ nhân dân tệ.

Huawei đã triển khai chip AI Ascend và hệ thống CloudMatrix tại các trung tâm dữ liệu thuộc đơn vị điện toán đám mây Huawei Cloud – ra đời năm 2017 để cạnh tranh với Amazon Web Services và Oracle.

Các trung tâm dữ liệu này cung cấp năng lực huấn luyện và tính toán cho chuỗi mô hình AI Pangu của Huawei.

Khác với mô hình AI phổ dụng như GPT-4 hay Gemini của Mỹ, Pangu tập trung vào ứng dụng ngành dọc như y tế, tài chính, chính phủ, công nghiệp và ô tô. Theo công ty, Pangu đã được triển khai trong hơn 20 ngành chỉ trong năm qua.

Việc ứng dụng AI này đòi hỏi đội ngũ kỹ thuật Huawei làm việc tại hiện trường trong nhiều tháng, thậm chí ở các mỏ than xa xôi, theo ông Jack Chen, Phó giám đốc tiếp thị của đơn vị năng lượng – khai khoáng Huawei.

Nhờ nghiên cứu đó, tháng 5, Huawei đã triển khai hơn 100 xe tải điện tự lái có thể vận chuyển than – điều khiển qua mạng 5G, AI và dịch vụ đám mây của Huawei.

Và công nghệ đó không chỉ dừng ở Trung Quốc. “Có thể nhân rộng quy mô lớn tại Trung Á, Mỹ Latin, châu Phi và châu Á - Thái Bình Dương", ông Chen cho biết.

Huawei cũng đã mở mã nguồn mô hình Pangu – một bước đi nhằm mở rộng thị trường quốc tế và thúc đẩy “chiến lược hệ sinh thái Ascend” – tập trung quanh các sản phẩm AI dùng chip Ascend.

Trả lời CNBC hôm thứ Năm, ông Patrick Moorhead từ Moor Insights & Strategy dự đoán Huawei sẽ đẩy mạnh Ascend tại các quốc gia nằm trong sáng kiến Vành đai – Con đường của Trung Quốc.

Trong 5 – 10 năm tới, công ty có thể giành được thị phần đáng kể ở các nước này, giống như cách họ từng làm với mảng viễn thông.