Tôi đã đã chứng kiến rất nhiều thay đổi về văn hóa doanh nghiệp, cơ cấu doanh nghiệp tại Việt Nam. Đơn cử, là “làn sóng đầu tiên của quá trình "nội địa hóa" các vị trí cấp cao”.
Vào thời điểm năm 2005, tôi đã thấy một thế hệ người Việt Nam bắt đầu giữ những vị trí lãnh đạo trong các doanh nghiệp FDI. Họ vốn đã điều hành doanh nghiệp trong nước rồi. Thế hệ đi trước, từ sau 1975, mới là những người đầu tiên làm việc trong các doanh nghiệp FDI và đến thời điểm đó đã đủ kinh nghiệm để nắm giữ vai trò lãnh đạo. Tôi rất may mắn khi chứng kiến điều đó và được làm việc cùng họ.
Điều tôi thấy thú vị là có những công ty vào Việt Nam sau thời kỳ đổi mới, đầu tư khoảng 20 năm, đào tạo được một thế hệ nhân sự sẵn sàng đảm nhận vị trí lãnh đạo nhưng rồi lại để mất vào tay các FDI mới vào. Thị trường lao động dần trở nên quá nóng. Khi đó, chúng tôi bắt đầu thấy các giám đốc mới chỉ ngoài 30 tuổi, thay vì 40 hay đầu 50 như trước. Đó là một giai đoạn rất thú vị.
Làn sóng nội địa hóa đầu tiên giống như một canh bạc 50 - 50 vậy. Có nơi thành công, có nơi thất bại vì để mất nhân sự vào tay các FDI mới. Điều đó vừa thú vị vừa xót xa. Và rồi, khi đó một số người bị đẩy lên vị trí cao quá sớm, chưa thực sự sẵn sàng. Cuối cùng, xu hướng nội địa hóa chững lại, các doanh nghiệp bắt đầu đưa chuyên gia nước ngoài quay trở lại vì lượng FDI đổ vào quá lớn, nhân sự nội địa chưa đủ lực để đáp ứng hết.
Sau đó, các doanh nghiệp khôn ngoan hơn. Họ không vội vàng nội địa hóa bằng mọi giá nữa. Vì đúng là nên ưu tiên phát triển nhân tài Việt Nam, nhưng mức độ phức tạp của hoạt động kinh doanh ngày càng tăng khiến họ chưa sẵn sàng.
Tôi hay nói đừng đến Việt Nam làm chuyên gia nước ngoài nếu bạn không sẵn sàng chia sẻ kiến thức. Vì chính sự phát triển của Việt Nam mới tạo ra công việc và cơ hội cho chúng ta ở đây. Và kể từ đó, tôi thấy ngày càng nhiều chuyên gia nước ngoài có thái độ đúng đắn hơn, sẵn sàng chia sẻ, và điều đó thực sự giúp nâng cao chất lượng nhân sự Việt Nam. Các công ty cũng bắt đầu đưa nhân sự Việt Nam ra nước ngoài đào tạo. Bởi vì ở Việt Nam môi trường khá đơn tuyến, không có nhiều tầng lớp kinh nghiệm để học hỏi.
Đi đôi với sự phát triển về văn hoá doanh nghiệp, là sự thay đổi trong cơ sở hạ tầng của Việt Nam. Một câu chuyện cho thấy điều đó là, hiện nay, hệ thống điện đã đáng tin cậy hơn rất nhiều so với 20 năm trước khi tôi mới đến đây và những người chưa từng ở đây sẽ khó có thể so sánh ở mức độ tương tự như chúng tôi.
Trước đây, máy biến áp là tiêu chuẩn mà các toà nhà phải có. Các nhà máy có khi chỉ có thể hoạt động nửa ngày vì không có điện. Do đó, năng suất làm việc rất thấp. Và rồi người ta nói, tôi không muốn làm việc nữa. Rồi người ta nói, tôi không muốn xây dựng nhà máy ở Việt Nam. Nhưng đó là những khó khăn trong giai đoạn phát triển, chúng ta đã vượt qua được.
Đó là những khó khăn khó tránh, song các nhà đầu tư nước ngoài cần hiểu đó là thời điểm chi phí thấp hơn. Và khi cơ sở hạ tầng được cải thiện, thì tất nhiên chi phí có thể sẽ cao hơn một chút.
Tuy nhiên, tình hình tiêu thụ điện vẫn đang gia tăng, đi cùng với biến đổi khí hậu và nhiều yếu tố khác. Do đó, Việt Nam còn một chặng đường dài phía trước”.
Chi phí hợp lý, dân số trẻ và am hiểu công nghệ, quỹ đất lớn, sự ổn định chính trị, là những yếu tố hàng đầu giúp Việt Nam nhận được nhiều sự chú ý từ nhà đầu tư nước ngoài.
Dân số trẻ và am hiểu công nghệ thực sự mang lại cho chúng tôi nhiều lựa chọn tốt. Việt Nam có sự ổn định về chính trị. Chính phủ tiếp tục kiên định với nền tảng xã hội chủ nghĩa, đồng thời họ cũng hiểu được tác động của cơ hội kinh doanh với đất nước. Vì thế họ đưa ra những cân nhắc rất hợp lý.
Bên cạnh những ưu điểm, Việt Nam tất nhiên gặp một số bất lợi, mà ngôn ngữ, tiền tệ và những thủ tục hành chính là ba trong số đó.
Dù trình độ tiếng Anh của người Việt đang được cải thiện, nhưng nó vẫn chưa thực sự trở thành một phần chính thống trong hệ thống giáo dục. Khi điều này được xử lý, nó sẽ mang lại một lợi thế bổ sung nữa.
Điểm thứ hai là vấn đề kiểm soát tiền tệ. VND không phải là đồng tiền quốc tế, điều này làm cho mọi thứ trở nên phức tạp hơn một chút. Vấn đề này đi liền với bất lợi liên quan tới giấy tờ và thủ tục hành chính, mà có thể đôi khi cũng chỉ là việc diễn giải luật pháp chưa rõ ràng.
Gần như là khi họ thay đổi A thì phải thay đổi B, rồi sau đó C cũng phải điều chỉnh theo. Nhưng trên thực tế, A đã thay đổi, nhưng B thì không, dẫn đến mâu thuẫn giữa A và B. Và sau đó người ta bắt đầu tìm lối đi tắt, và chính điều đó lại dẫn đến rắc rối.
Vì vậy, tôi nghĩ điều quan trọng nhất là tiếp tục đơn giản hóa một số thủ tục. Các thủ tục hành chính đã được cải thiện đáng kể rồi, nhưng vẫn cần tiếp tục cải thiện.
Một vấn đề gần đây là sự không chắc chắn liên quan đến giấy phép lao động cho người nước ngoài. Chẳng hạn, quy trình đã có, nhưng mỗi tỉnh lại không thực hiện thống nhất. Điều đó cần được cải thiện.
Đây là thời điểm mà Việt Nam đang thực sự phát triển và có thể tận dụng nguồn lực chuyên gia và năng lượng này để đưa doanh nghiệp vào quỹ đạo nhanh hơn. Vì vậy, điều mà chúng tôi luôn mong muốn là sự rõ ràng. Cái gì được chấp nhận, cái gì không chứ không phải áp dụng một cách tùy tiện.
Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển về thu hút đầu tư, khi một số nhà đầu tư vào Việt Nam và mang theo chuỗi cung ứng dần được mở rộng.
Vấn đề là, trong những năm đầu, chúng ta đã nhận thấy một đường cong phát triển rất mạnh. Hiện tại, đường cong của chúng ta bắt đầu ổn định dần nhưng thực chất nó vẫn đang hướng lên chứ không đi xuống.
Việt Nam hiện đang ở trong tình thế tương đối có lợi thế, và kể cả việc Tổng thống Donald Trump áp thuế. Do đó, chúng ta không nên lo ngại về việc thuế quan có thể khiến các nhà đầu tư chùn chân, vì bản chất đầu tư là “làm hoặc không làm, chứ không có chờ đợi”.
Về đề xuất áp mức thuế đối ứng 46% của Mỹ đối với Việt Nam và tác động tiềm tàng đến môi trường đầu tư tại Việt Nam, hiện còn quá sớm để đánh giá chính xác tác động thực sự của chính sách này. Bởi lẽ, vẫn còn nhiều điều đang được đàm phán và có thể tiến trình sẽ kéo dài. Cũng cần hiểu rằng con số 90% bị cho là mức thuế Việt Nam áp lên hàng hóa Mỹ là chưa chính xác, trong khi mức thuế đối ứng 46% của Mỹ cũng không áp dụng trên toàn bộ các mặt hàng. Cần xem xét cụ thể từng nhóm ngành, bởi rõ ràng sẽ có những lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề hơn các lĩnh vực khác.
Một số doanh nghiệp Hong Kong tại đây đang đặc biệt đầu tư vào công nghệ thông tin và truyền thông (ITC). Bởi vì đó là xu hướng toàn cầu. Và Việt Nam đang trở thành một trung tâm gia công trong khu vực vì đất nước này đã được "sinh ra trong kỷ nguyên công nghệ". Do đó, Việt Nam có thể phát triển rất nhanh.
Hong Kong là một nơi mà tôi nghe nói, số lượng trẻ sơ sinh mỗi năm chỉ khoảng 30.000 đến 40.000 em. Trong khi đó, Việt Nam có tới một triệu trẻ sơ sinh mỗi năm. Dân số của chúng tôi đang già đi. Vì vậy, chúng tôi chắc chắn phải tìm kiếm nguồn lực từ bên ngoài. Giả sử tôi có 40.000 trẻ sơ sinh, tất cả đều thông minh và tài giỏi, nhưng tôi vẫn chỉ có 40.000 em. Còn Việt Nam thì đang thắng thế ở nhiều mặt.
Vì vậy, một số doanh nghiệp Hong Kong đã đưa công nghệ vào đây và bắt đầu phát triển hoặc thiết lập các trung tâm gia công tại đây. Và bạn có thể thấy đầu tư từ Trung Quốc vào đây, như Alibaba Cloud, AWS đang vận hành quy mô lớn và Microsoft cũng có một hoạt động lớn tại đây. Vì vậy, công nghệ chắc chắn đang phát triển.
Bên cạnh công nghệ, sự quan tâm của các nhà đầu tư Hong Kong nói riêng và các nhà đầu tư nước ngoài nói chung đối với phát triển bền vững đang ngày càng tăng.
Nhà đầu tư sẽ phải suy nghĩ về tính bền vững. ESG sẽ trở thành xu hướng chính. Hong Kong là một xã hội hiện đại, và chắc chắn tính bền vững là điều họ sẽ tiếp tục thực hiện. Nếu các nhà đầu tư yêu cầu điều đó tại Hong Kong, họ cũng sẽ yêu cầu cho các hoạt động của mình tại Việt Nam
Tốc độ triển khai có thể khác nhau một chút, nhưng sẽ không khác biệt quá nhiều vì họ cũng đang đối diện với khách hàng toàn cầu. Nếu điều này trở thành yêu cầu, họ chỉ cần tuân thủ. Không có lựa chọn nào khác. Ngay cả khi các bạn là các quốc gia đang phát và cần thêm thời gian để triển khai thì thời gian thêm đó cũng sẽ không kéo dài lâu. Chúng ta đang cạnh tranh trên toàn cầu, và họ sẽ phải tuân thủ các tiêu chuẩn toàn cầu, bất kể ở đâu.
Việt Nam đang làm rất tốt trong việc bắt kịp những xu hướng này. Điều này có thể khá “đau đớn” vì nó yêu cầu mọi người phải học rất nhanh. Các bạn sẽ không bị mắc kẹt trong quá khứ vì bạn đang ở trong một môi trường mới, nơi bạn có thể thực hiện những điều này nếu bạn chọn làm vậy.
