Sau hơn ba thập niên thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI), Việt Nam đã vươn lên trở thành một điểm đến quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu, đóng góp lớn vào tăng trưởng, xuất khẩu và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Tuy nhiên, khi bối cảnh thế giới thay đổi nhanh chóng, xu hướng FDI cũng dịch chuyển mạnh sang các lĩnh vực công nghệ cao, năng lượng sạch và hạ tầng số, đòi hỏi Việt Nam phải bước vào một kỷ nguyên mới trong thu hút dòng vốn quốc tế.

Xung quanh chủ đề này, Tạp chí Đầu tư Tài chính có cuộc trao đổi với Thạc sĩ Lê Anh Dũng, Tổng Giám đốc Viện Nghiên cứu Đầu tư Quốc tế (ISC).

- Là một trong ba trụ cột tăng trưởng, theo ông, quá trình thu hút đầu tư nước ngoài thời gian qua đã đạt được những thành công gì đáng chú ý?

Thạc sĩ Lê Anh Dũng: Trong suốt 20 năm công tác trong lĩnh vực nghiên cứu và tư vấn đầu tư, từ những ngày đầu Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đến nay, tôi đã chứng kiến nhiều chu kỳ thăng trầm của dòng vốn FDI. Thế nhưng, tôi chưa bao giờ chứng kiến một khung chính sách nào có tính đột phá và toàn diện tại Việt Nam, như "Bộ tứ trụ cột" vừa được thông qua gần đây.

"Bộ tứ trụ cột" đó bao gồm bốn Nghị quyết quan trọng, cụ thể: Nghị quyết 57/NQ-TW năm 2024 về đột phá khoa học công nghệ và chuyển đổi số; Nghị quyết 59/NQ-TW năm 2025 về hội nhập quốc tế; Nghị quyết 66/NQ-TW năm 2025 về đổi mới thi hành pháp luật và Nghị quyết 68/NQ-TW năm 2025 về phát triển kinh tế tư nhân.

Bốn Nghị quyết này không chỉ là những văn bản pháp lý, mà là lộ trình cụ thể để Việt Nam “cất cánh” trong kỷ nguyên mới. Đồng thời, “Bộ tứ trụ cột” chính là tiền đề, tạo ra cuộc cách mạng thể chế, nhằm định hình lại bản đồ thu hút FDI tại Việt Nam trong giai đoạn 2025-2030.

- Xin ông hãy phân tích rõ hơn về tác động của các Nghị quyết này tới nền kinh tế nói chung và quá trình thu hút FDI nói riêng?

Thạc sĩ Lê Anh Dũng: Với Nghị quyết 57/NQ-TW về khoa học công nghệ và chuyển đổi số sẽ mang lại tác động mạnh mẽ nhất. Điều này có ý nghĩa rất lớn với nhà đầu tư quốc tế. Trước đây, họ đến Việt Nam chủ yếu để tìm lao động giá rẻ và chuyển giao công nghệ cũ. Nhưng nay, xu hướng toàn cầu buộc doanh nghiệp phải hướng tới phát triển bền vững, tiêu chuẩn môi trường – xã hội cao hơn. Đặc biệt, các nhà đầu tư quốc tế tới Việt Nam đang tìm kiếm những đối tác công nghệ thông minh.

Do đó, chính các tập đoàn này đang phải thích ứng, chuyển dịch từ mô hình sản xuất thâm dụng lao động sang sản xuất thông minh, tự động hóa, đồng thời hợp tác nhiều hơn với doanh nghiệp công nghệ nội địa để đảm bảo chất lượng, môi trường và thuận lợi trong xuất khẩu sang các thị trường khó tính.

Với Nghị quyết 68 sẽ thay đổi cuộc chơi thật sự, đây là văn bản mang tính chiến lược được dành cho phát triển kinh tế tư nhân, được đông đảo nhà đầu tư, các đầu tàu kinh tế của Việt nam, cũng như các nhà đầu tư nước ngoài đánh giá là chính sách đúng đắn, có nhiều ý nghĩa quan trọng trong suốt những thập kỷ vừa qua, thậm chí từ năm “Đổi Mới năm 1986” trở lại đây.

Lần đầu tiên, kinh tế tư nhân được xác định là "động lực quan trọng nhất" của nền kinh tế, với mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp vào 2030 và 3 triệu vào 2045.

Điều này mang lại rất nhiều ý nghĩa đối với các nhà đầu tư quốc tế. Bởi vì, khi tìm kiếm thị trường đầu tư, các nhà đầu tư quốc tế không chỉ tìm kiếm ưu đãi thuế hay lao động giá rẻ.

Thực tế, họ muốn một hệ sinh thái doanh nghiệp năng động, một thị trường nội địa mạnh và chuỗi cung ứng đa dạng cái mà có thể giúp họ đa dạng hóa sản xuất, đa dạng hóa thị trường sản xuất tránh tập ở một nơi như đã từng tập trung tại Trung Quốc trong nhiều thập kỷ trước.

- Với bước đệm từ Bộ tứ Nghị quyết quan trọng này, ông dự báo dòng vốn FDI vào Việt Nam giai đoạn 2025-2030 sẽ phát triển như thế nào?

Thạc sĩ Lê Anh Dũng: Tôi tin rằng chúng ta đang bước vào kỷ nguyên vàng của FDI. Báo cáo của Bain & Company 2025 đã dự báo việc đầu tư vào Việt Nam có thể tăng 83% trong giai đoạn 2025-2030.

Với cuộc chuyển mình lịch sử, với xu hướng dịch chuyển FDI mới và niềm tin từ các nhà đầu tư tăng lên, tôi dự báo: Trong giai đoạn 2025 - 2027 sẽ là thời điểm tăng tốc đột phá. Vốn FDI đăng ký có thể đạt 45-50 tỷ USD/năm, tăng 20-25% so với hiện tại.

Vốn FDI thực hiện có thể đạt 30-35 tỷ USD/năm. Trọng tâm của FDI sẽ là Trung tâm dữ liệu lớn, năng lượng tái tạo, sản xuất bán dẫn và điện tử.

Bước sang giai đoạn 2028-2030, dòng vốn FDI “đổ” vào Việt Nam sẽ bứt phá vượt trội. Giai đoạn này, tôi cho rằng, vốn FDI đăng ký có thể đạt 55-65 tỷ USD/năm, vốn FDI thực hiện có thể đạt 40-50 tỷ USD/năm. Trọng tâm của dòng vốn FDI trong giai đoạn này sẽ là trung tâm AI, hydrogen xanh, công nghệ sinh học.

- Theo ông, đâu sẽ là những ngành “hot” thu hút dòng vốn FDI lớn nhất trong giai đoạn 2025-2030?

Thạc sĩ Lê Anh Dũng: Tôi cho rằng sẽ có 4 lĩnh vực “hot” mà Việt Nam có cơ hội thu hút dòng vốn FDI, bao gồm: Trung tâm dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI), năng lượng xanh, công nghệ cao và bán dẫn, hạ tầng truyền dẫn và kết nối quốc tế.

Đầu tiên cần phải nhắc đến đó là Trung tâm dữ liệu và trí tuệ nhân tạo. Như tôi đã nói trước đó, Việt Nam đặt rất nhiều kỳ vọng vào mục tiêu Digital Hub vào năm 2030.

Định hướng của Digital Hub 2030 được thể hiện tại Quyết định số 36/QĐ-TTg năm 2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt quy hoạch hạ tầng thông tin và truyền thông thời kỳ 2021-2030.

Đây sẽ là tiền đề thu hút hàng chục tỷ USD đầu tư vào hạ tầng tính toán đám mây (Cloud Computing), AI thông qua việc đầu tư các dự án trung tâm dữ liệu trung chuyển quốc tế.

Trong nước, Viettel đã cam kết 40.000 tỷ đồng, VNPT cũng không kém cạnh. Tôi kỳ vọng sẽ có ít nhất 3 - 5 trung tâm dữ liệu siêu lớn (hyperscale datacenters) từ Big Techs (Google, Amazon, Facebook (Meta), Apple và Microsoft – viết tắt là nhóm GAFAM) toàn cầu được xây dựng tại Việt Nam trong thời gian 05 năm tới.

Thứ hai là năng lượng xanh. Với cam kết Net Zero 2050, Việt Nam sẽ cần 500 - 600 tỷ USD đầu tư vào năng lượng sạch. Tôi đặc biệt lạc quan về điện gió ngoài khơi, lĩnh vực mà Việt Nam có lợi thế tự nhiên vượt trội.

Thứ ba đó là công nghệ cao và bán dẫn. Thỏa thuận với NVIDIA chỉ là khởi đầu. Tôi tin rằng Việt Nam sẽ thu hút được ít nhất 10 - 15 dự án lớn trong lĩnh vực đóng gói sản phẩm bán dẫn (semiconductor packaging) và kiểm thử sản phẩm bán dẫn (testing).

Cuối cùng là hạ tầng truyền dẫn và Kết nối quốc tế. Internet và truyền dẫn Internet thì trong 30 năm qua đã phát triển rất nhanh và rất mạnh, hiện nay nó giống như “cơm ăn áo mặc hàng ngày”. Tuy nhiên, hạ tầng Internet quốc tế của Việt Nam vẫn còn đang rất hạn chế.

Điển hình là đầu năm 2024, toàn bộ các tuyến cáp quang biển kết nối đi quốc tế của Việt Nam đều đồng loạt bị tê liệt do sự cố, dẫn đến kết nối đi quốc tế bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Dù Viettel, VNPT, FPT đã đầu tư mạnh, nhưng so với nhu cầu chuyển đổi số, AI và hội nhập quốc tế, Việt Nam cần một hệ thống truyền dẫn có độ trễ chỉ tính bằng mili giây. Đây không chỉ là thách thức sống còn mà còn là cơ hội lớn để thu hút các tập đoàn viễn thông và công nghệ toàn cầu.

- Theo ông, đâu là những thách thức lớn nhất mà Việt Nam phải đối mặt trong quá trình thu hút FDI thế hệ mới?

Thạc sĩ Lê Anh Dũng: Tôi thấy có ba thách thức chính, một là hiện nay dòng vốn FDI đang bị cạnh tranh gay gắt. Việt Nam không còn là "miền đất hứa" duy nhất. Ấn Độ, Bangladesh, Mexico đều đang cạnh tranh quyết liệt. Do đó, Việt Nam cần liên tục cải thiện năng lực cạnh tranh dòng vốn FDI thế hệ mới.

Tiếp đến là thiếu hụt nhân lực chất lượng cao. Dù lực lượng lao động rất dồi dào, nhưng vẫn thiếu kỹ sư và kỹ thuật viên đạt chuẩn quốc tế, đặc biệt trong các ngành công nghệ cao.

Cuối cùng là hạ tầng cần nâng cấp. Hệ thống điện lưới, logistics và đặc biệt là hạ tầng số cần được đầu tư mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu của các dự án thế hệ mới.

- Trân trọng cảm ơn ông!