Bắt đầu từ số “0”…

Công nghệ 5G đóng vai trò rất quan trọng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong việc thúc đẩy chuyển đổi số và phát triển kinh tế số. Với tốc độ truyền dữ liệu siêu nhanh, độ trễ cực thấp và khả năng kết nối số lượng lớn thiết bị, 5G sẽ là nền tảng vững chắc cho sự bùng nổ của các ứng dụng và dịch vụ số mới, từ thương mại điện tử, thanh toán điện tử đến các mô hình kinh doanh sáng tạo dựa trên dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo.

Trong Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, công nghệ 5G được đề cập đến là một yếu tố quan trọng trong phát triển hạ tầng số và thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia. Một trong những mục tiêu quan trọng được đặt ra trong Nghị quyết 57 là phủ sóng 5G trên phạm vi toàn quốc vào năm 2030.

Thời gian qua, Việt Nam đã nỗ lực làm chủ công nghệ 5G. Các doanh nghiệp, đơn vị nghiên cứu, nhà khoa học trong nước đã có những bước tiến đáng kể trong việc nghiên cứu, sản xuất thiết bị 5G và triển khai dịch vụ.

Đại diện nhóm tác giả của công trình “Nghiên cứu, chế tạo trạm thu phát gốc 5G gNodeB hỗ trợ lên tới 8 antenna thu phát (8T8R)” đoạt giải nhất Giải thưởng Tuổi trẻ sáng tạo trong Quân đội do Bộ Quốc phòng tổ chức ngày 15/6, ông Nguyễn Chí Linh - Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Vô tuyến băng rộng của Viettel High Tech (VHT) cho biết, Chính phủ đã xác định việc phát triển và phổ cập mạng 5G là một trong những yếu tố then chốt để thúc đẩy kinh tế số, xã hội số và chính phủ số. Chúng ta đứng trước yêu cầu cấp bách phải làm chủ thiết bị mạng lõi, đặc biệt là trạm thu phát gốc 5G (gNodeB).

Các thế hệ mạng trước đó như 2G, 3G, 4G chúng ta phụ thuộc 100% vào các nhà cung cấp nước ngoài, kéo theo những rủi ro lớn về an ninh mạng, chủ quyền số và an ninh quốc gia.

"Chúng tôi bước vào nghiên cứu 5G với rất nhiều cái “không”: Không có chipset xử lý băng gốc chuyên dụng cho 5G; không có giải pháp phần mềm thương mại; không có đội ngũ chuyên gia am hiểu sâu về công nghệ 5G. Trước mắt chúng tôi là vô vàn bài toán hóc búa, là khoảng cách công nghệ tưởng chừng khó có thể san lấp trong thời gian ngắn” -  ông Nguyễn Chí Linh nói.

Song với khát khao sớm chứng minh năng lực làm chủ công nghệ, nhóm đã lựa chọn cách tiếp cận với 5G trên cơ sở mở rộng kiến thức kinh nghiệm đã có từ việc nghiên cứu 4G: So sánh, phân tích sự tiến hóa từ công nghệ 4G lên 5G; lựa chọn phát triển 5G trên nền tảng phần cứng mở chipset x86 phổ thông thay vì chờ đợi sự ra đời của các dòng chipset chuyên dụng.

Bên cạnh đó, tiếp cận mã nguồn mở 5G thông qua nhóm chia sẻ Open Air Interface tự phát triển hoàn thiện thành phần mềm xử lý băng gốc 5G; tự phát triển phần mềm lớp giao thức 5G dựa trên phần mềm giao thức 4G đã có trước đó.

Những kết quả ban đầu đạt được đã chứng minh con đường lựa chọn là đúng đắn. Bởi chỉ sau 4 tháng bắt tay nghiên cứu, nhóm nghiên cứu đã phát thành công sóng 5G trong phòng Lab. Và chỉ hơn hai tháng sau, đã thực hiện cuộc gọi 5G đầu tiên trên thiết bị thu phát sóng 5G do Viettel nghiên cứu, sản xuất. Khi đó, trên thế giới chỉ có 5 công ty tại 4 quốc gia đã sản xuất thành công thiết bị 5G, thêm Viettel của Việt Nam là công ty thứ 6.

Theo ông Nguyễn Chí Linh, những công ty lớn như Ericsson, Nokia, Huawei đều phát triển sản phẩm 5G dựa trên chipset và phần mềm do họ tự làm chủ và không chia sẻ với bất cứ công ty nào khác. Nhóm nghiên cứu đã lựa chọn tiếp cận làm 5G khác họ.

Chúng tôi không chờ đợi sự ra đời của chipset 5G chuyên dụng mà lựa chọn phát triển trên nền tảng chip x86 phổ thông; hợp tác và thuyết phục thành công đối tác Intel cung cấp miễn phí bản quyền phần mềm xử lý tín hiệu băng gốc mà các công ty khác có thể phải bỏ ra hàng trăm nghìn USD bản quyền; hợp tác chuyển giao phần mềm giao thức kết hợp tự phát triển tính năng nâng cao, công nghệ lõi để rút ngắn thời gian nghiên cứu ra sản phẩm thương mại.

Bằng việc nghiên cứu, chế tạo thành công trạm thu phát gốc 5G gNodeB đã giúp Việt Nam tự chủ công nghệ lõi, mở đường cho sản phẩm 5G công suất lớn hơn; giảm phụ thuộc ngoại nhập, đảm bảo dữ liệu quốc gia; đồng thời, phát triển hệ sinh thái nội địa: Kéo các doanh nghiệp sản xuất, gia công trong nước tham gia chuỗi 5G.

Vươn ra thị trường quốc tế

Ông Nguyễn Chí Linh cho hay, từ trạm gốc 5G đầu tiên với cấu hình cơ bản, đến nay chúng tôi đã làm chủ và phát triển loạt sản phẩm từ 4T4R đến 8T8R và đang tiến bước lên 32T32R và 64T64R - tức là tiệm cận chuẩn thế giới về năng lực phát sóng.

“Sản phẩm trạm gốc 5G Make in Viettel đã được triển khai thực tế tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước; đồng thời vươn ra thị trường quốc tế, với những lô hàng đầu tiên xuất khẩu sang Ấn Độ và đang trong quá trình đàm phán mở rộng thị trường tại Trung Đông, châu Âu, Mỹ và Hàn Quốc - từng bước khẳng định vị thế thương hiệu Việt Nam trên bản đồ công nghệ viễn thông toàn cầu” - ông Nguyễn Chí Linh thông tin.

Mới đây, Light Reading - trang công nghệ viễn thông hàng đầu thế giới có trụ sở tại Mỹ, đã có bài viết nổi bật với tiêu đề "Vietnam has become a big deal for Qualcomm in 5G RAN", trong đó nhấn mạnh vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam trong hệ sinh thái 5G toàn cầu.

Theo kế hoạch, 2.000 trạm 5G Open RAN được triển khai trong năm 2025 tại Việt Nam. Song song với thị trường trong nước, VHT sẽ tích cực xúc tiến sản phẩm 5G vươn ra quốc tế, bao gồm Ấn Độ và các thị trường tiềm năng như Trung Đông trong tương lai.

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, ông Phạm Đức Nghiệm, Phó Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và doanh nghiệp công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) khẳng định, khát vọng làm chủ công nghệ, đặc biệt là công nghệ chiến lược, công nghệ lõi luôn là mong ước của mọi quốc gia trên thế giới, Việt Nam không phải là ngoại lệ.

Thời gian qua, các viện nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ, nhà khoa học Việt Nam đã nỗ lực không ngừng nghỉ và đã đạt được nhiều thành tựu trong việc tạo ra những sản phẩm, giải pháp đổi mới sáng tạo, ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, từ sản xuất đến dịch vụ, đóng góp cho kinh tế - xã hội rất lớn.  

Nhờ đó, Việt Nam luôn đạt được thứ hạng cao về chỉ số đổi mới sáng tạo, đồng thời, các sản phẩm khoa học và công nghệ đã có được những con số ấn tượng, nhiều sản phẩm tốt, thậm chí ghi dấu ấn trên bản đồ công nghệ toàn cầu.

“Việc làm chủ công nghệ 5G tiếp tục là minh chứng sống động khẳng định năng lực nghiên cứu trong nước, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ cao trên trường quốc tế” - ông Phạm Đức Nghiệm nhấn mạnh.

Chuyên gia công nghệ - ông Nguyễn Ngọc Hân, Tổng giám đốc Thủ Đô Multimedia nhận định, công nghệ 5G vẫn là công nghệ tiên tiến nhất trong lĩnh vực viễn thông. Do đó, với việc chúng ta nghiên cứu, làm chủ từ thiết kế, sản xuất tới triển khai trạm gốc 5G là bước tiến quan trọng, minh chứng cho khả năng và khát vọng của người Việt Nam trong việc vươn lên trên bản đồ công nghệ toàn cầu.

“Khi làm được trạm 5G, chúng ta sẽ đảm bảo được an ninh cho thiết bị. Đồng thời, đảm bảo được tự chủ và đảm bảo các dịch vụ sau này chúng ta có thể may đo cho thị trường Việt Nam cũng như các thị trường khác trên thế giới” - ông Hân bày tỏ.

Việc sử dụng các thiết bị mạng Make in Vietnam sẽ góp phần giúp Việt Nam làm chủ công nghệ, giảm phụ thuộc vào nước ngoài và tiết kiệm ngoại tệ cho đất nước. Việc làm chủ này cũng cho thấy, Việt Nam chủ động đi đầu cùng với thế giới về mặt công nghệ. Đây là bước tiến quan trọng để vừa phát triển kinh tế - xã hội vừa đảm bảo tốt về an ninh - quốc phòng.

Mặt khác, việc làm chủ công nghệ 5G cũng đặt nền móng quan trọng để chúng ta tiếp tục phát triển công nghệ mạng 6G. Dù 6G phần lớn đang dừng ở khái niệm và dự kiến sớm nhất năm 2030 mới triển khai thương mại, nhưng công nghệ này hứa hẹn sẽ định nghĩa lại các giới hạn của công nghệ không dây, cung cấp tốc độ nhanh hơn, độ trễ thấp hơn và độ tin cậy cao hơn. Nếu chúng ta nghiên cứu và sản xuất được thiết bị 6G, sẽ tạo ra ngành công nghiệp mới cho đất nước.