Nhiều bất cập kéo dài trong công bố giá

Trong bối cảnh Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương đang triển khai các giải pháp đẩy nhanh tiến độ đầu tư công, nhưng quá trình thực hiện khiến nhiều doanh nghiệp, Ban Quản lý đầu tư xây dựng, đơn vị tư vấn, nhà thầu gặp không ít khó khăn liên quan đến quy định về quản lý giá thiết bị, nhân công và máy thi công xây dựng. Đây là một trong những yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả, tiến độ và chất lượng của các dự án đầu tư xây dựng.

Việc hoàn thiện các quy định, phương pháp quản lý giá đang trở thành một vấn đề cấp thiết, thu hút sự quan tâm của cả cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp, mà ở đó, Bộ Xây dựng đóng vai trò trung tâm và dẫn dắt trong công cuộc chuyển đổi số để hiện đại hóa công tác quản lý giá trong ngành xây dựng.

Chỉ trong nửa cuối tháng 7/2025 vừa qua, Bộ Xây dựng đã nhận được văn bản góp ý, kiến nghị của 20 doanh nghiệp, Ban Quản lý trên cả nước đề nghị cần thay đổi phương thức quản lý về giá vật liệu, máy móc thiết bị, nhân công trong lĩnh vực xây dựng từ thủ công sang nền tảng số.

Theo các doanh nghiệp, việc công bố giá vật liệu, thiết bị, nhân công xây dựng theo cơ chế thủ công, phân tán đang gây lãng phí lớn và tiềm ẩn nguy cơ thất thoát. Đã đến lúc cần một nền tảng số quốc gia để quản lý công khai, minh bạch các thông tin về giá trong lĩnh vực xây dựng.

Theo Nghị định số 10/2021/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn, Sở Xây dựng các tỉnh, thành phố có trách nhiệm công bố giá vật liệu, thiết bị, nhân công theo định kỳ. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều địa phương công bố giá không đúng tiến độ hoặc không phản ánh sát diễn biến thị trường, khiến các chủ đầu tư, đơn vị tư vấn và nhà thầu rơi vào thế bị động.

Ngoài ra, giá công bố thường chậm hơn giá thị trường, dẫn đến chênh lệch lớn giữa giá được phê duyệt trong dự toán và giá thực tế khi thi công.

Cùng với đó, việc doanh nghiệp phải “chạy” đến từng Sở Xây dựng địa phương (34 Sở Xây dựng) mỗi tháng để công bố giá, trước khi thực hiện dự án, gây ra sự lãng phí lớn về nhân lực, thời gian và chi phí.

Một trong những bất cập nghiêm trọng là thiếu cơ chế, công cụ kiểm soát hiệu quả. Đó là phần lớn các Sở Xây dựng vẫn chủ yếu ‘chép lại’ giá do doanh nghiệp gửi lên, nhưng lại thiếu nền tảng pháp lý, cơ sở dữ liệu để xác thực và kiểm định thông tin đó.

Hệ quả là nhiều địa phương rơi vào tình trạng công bố hình thức, không đảm bảo tính chính xác, minh bạch, dễ bị lợi dụng để đội giá, trục lợi.

Hệ thống dữ liệu về giá giữa các địa phương hiện cũng rất phân tán, thiếu kết nối, khiến việc tra cứu, tổng hợp và phân tích thông tin trở nên khó khăn. Đồng thời, chính sách quản lý chi phí giữa các ngành, lĩnh vực chưa thực sự đồng bộ, thiếu tính thời gian thực, khiến việc kiểm soát chi phí tổng thể cho các dự án đầu tư công và tư nhân đều gặp khó.

Cụ thể, trước đó vào 30/7/2025, Công ty TNHH MTV Tư vấn thiết kế và Đầu tư xây dựng - Bộ Quốc phòng đã có Văn bản số 245/VTK-PKT. Theo đó, đơn vị này đã chỉ ra một loạt các hạn chế trong công tác quản lý và công bố giá vật liệu, thiết bị, máy xây dựng hiện còn nhiều hạn chế, tiềm ẩn nguy cơ thất thoát, lãng phí lớn trong đầu tư công.

Công ty này nêu rõ, giá vật liệu xây dựng được các địa phương công bố thường chậm hơn so với giá thị trường. Sự chênh lệch lớn giữa giá công bố của các địa phương và giá thực tế đối với nhiều loại vật liệu, thiết bị.

Bên cạnh đó, công bố giá nhiều loại vật liệu thiết bị không đủ danh mục, chủng loại, không có tên và thông tin doanh nghiệp cung cấp. Ngoài ra, đơn giá nhân công các máy xây dựng được ban hành chưa phù hợp với thực tế dẫn đến nhiều nhà thầu thi công phản ánh không huy động được nhân công để triển khai...

Những bất cập nêu trên cũng đã được 19 doanh nghiệp khác gửi văn bản đến Bộ Xây dựng nhằm góp ý sâu sắc và đề xuất cần sớm xây dựng nền tảng số trong quản lý giá vật liệu xây dựng, nhân công, thiết bị.

Các văn bản của các đơn vị như: Ban Quản lý dự án Đầu tư Xây dựng khu vực Dầu tiếng (TP. Hồ Chí Minh); Công ty CP Tập đoàn AMACCAO; Ban Quản lý dự án Đầu tư Xây dựng Công trình giao thông và Nông nghiệp tỉnh Thái Nguyên, Công ty CP Minh Trâm (tỉnh Thái Nguyên); Công ty TNHH Dây và Cáp điện Vạn Xuân (Hà Nội); Công ty CP DNP Hawaco ( Hà Nội), Công ty CP Tư vấn Đầu tư và Thiết kế xây dựng Việt Nam… cũng chỉ ra những bất cập tương tự và cùng đề xuất Bộ Xây dựng sớm có nền tảng số cho quản lý giá vật liệu thiết bị, nhân công và máy thi công xây dựng.

Đề xuất nền tảng số quốc gia: Bước ngoặt trong minh bạch giá

Từ thực tế trên, các doanh nghiệp đề xuất xây dựng một nền tảng số quốc gia duy nhất để công bố, tra cứu và giám sát giá vật liệu, thiết bị, nhân công và máy thi công xây dựng. Trên nền tảng này, các doanh nghiệp đủ điều kiện sẽ được cấp mã số và tài khoản để đăng nhập, công bố giá, cập nhật định kỳ hoặc theo biến động thị trường.

Theo các doanh nghiệp, việc chuyển từ cơ chế thủ công sang nền tảng số không chỉ giảm bớt thủ tục hành chính rườm rà mà còn nâng cao tính tự giác, trách nhiệm và minh bạch của doanh nghiệp.

Thông qua cơ chế này, các doanh nghiệp sẽ chịu trách nhiệm toàn diện về thông tin giá đã công bố, đồng thời cơ quan quản lý có công cụ hiệu quả để kiểm tra, giám sát và xử lý sai phạm nếu có.

Nền tảng còn cho phép cập nhật giá theo thời gian thực, tích hợp các dữ liệu kỹ thuật như tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, xuất xứ, đánh giá thị trường. Người dùng từ cơ quan quản lý đến chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, nhà thầu, có thể dễ dàng tra cứu thông tin đầy đủ, minh bạch, phục vụ hiệu quả quá trình lập dự toán, đấu thầu và kiểm soát chi phí.

Bên cạnh đó, dữ liệu trên nền tảng sẽ hỗ trợ công tác hoạch định chính sách, dự báo xu hướng và điều tiết giá, giúp Chính phủ, Bộ Xây dựng và các địa phương nắm bắt kịp thời biến động thị trường.

Trước kiến nghị từ thực tiễn, Bộ Xây dựng đã có động thái tích cực, ban hành công văn hướng dẫn Sở Xây dựng các địa phương khẩn trương thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo Nghị định số 10/2021/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn.

Tuy nhiên, để tạo đột phá dài hạn, Bộ Xây dựng cần sớm tham mưu Chính phủ ban hành quy định pháp luật mới, tạo hành lang cho việc triển khai nền tảng số công bố giá toàn quốc.

Theo các doanh nghiệp, một nền tảng duy nhất, minh bạch, số hóa sẽ giúp kiểm soát thất thoát, tiết kiệm ngân sách và thúc đẩy môi trường kinh doanh lành mạnh.