Ngày 25/6 theo giờ Việt Nam, Morgan Stanley Capital International (MSCI), tổ chức cung cấp chỉ số thị trường và đánh giá phân loại thị trường tài chính toàn cầu, đã công bố kết quả phân loại thị trường năm 2025.

Đáng nói, Việt Nam thậm chí không được đề cập trong báo cáo, đồng nghĩa với việc chưa thể góp mặt trong danh sách xem xét nâng hạng từ thị trường cận biên (frontier market) sang thị trường mới nổi (emerging market).

Kết quả này không khiến giới quan sát quá bất ngờ, bởi trong báo cáo Đánh giá Khả năng Tiếp cận Thị trường mà MSCI công bố hôm 19/6, đánh giá của tổ chức này về thị trường chứng khoán Việt Nam gần như giữ nguyên so với năm trước. Một số cải thiện được ghi nhận, nhưng chưa đủ để tạo ra sự thay đổi.

Đánh giá ngày càng khắt khe?

Báo cáo năm nay của MSCI cũng cho thấy tổ chức này đang áp dụng cách tiếp cận thận trọng và có phần khắt khe hơn trong việc đánh giá và xem xét nâng hạng thị trường.

Ví dụ điển hình là việc Bulgaria - thị trường được kỳ vọng sẽ được đưa vào danh sách cận biên – tiếp tục bị trì hoãn nâng hạng. MSCI cho biết tổ chức này đã quyết định kéo dài thời gian tham vấn về khả năng chuyển Bulgaria từ thị trường độc lập (standalone market) lên thị trường cận biên (frontier market). Cần biết, nếu Bulgaria được nâng hạng trong tương lai, tỷ trọng của các quốc gia khác trong rổ chỉ số này, trong đó có Việt Nam, sẽ bị ảnh hưởng.

Theo đánh giá của MSCI, Bulgaria vẫn gặp nhiều vấn đề như thanh khoản thấp, thiếu thông tin thị trường và hạ tầng giao dịch – hậu giao dịch chưa đạt chuẩn.

Tương tự, Hàn Quốc – quốc gia đã nhiều năm được đưa vào danh sách xem xét nâng hạng từ “thị trường mới nổi” (Emerging Market) lên “thị trường phát triển” (Developed Market) – cũng chưa thể tiến xa hơn.

MSCI cho biết rào cản lớn nhất vẫn là khả năng chuyển đổi hạn chế của đồng Won trên thị trường ngoại hối quốc tế. Ngoài ra, hệ thống định danh nhà đầu tư cứng nhắc và hạn chế trong việc phát triển các sản phẩm tài chính từ dữ liệu sàn cũng là những điểm trừ đáng kể.

MSCI khẳng định sẽ tiếp tục theo dõi các cải cách mà Hàn Quốc đang triển khai, bao gồm mở rộng giờ giao dịch ngoại hối và cho phép tổ chức nước ngoài tham gia thị trường liên ngân hàng.

Một thị trường khác cũng được nhắc đến là Hy Lạp. Theo MSCI, quốc gia này đã có nhiều cải thiện ở các tiêu chí về thanh toán bù trừ, cho vay cổ phiếu và bán khống sau khi thực hiện nhiều cải cách về thị trường.

Tuy nhiên, Hy Lạp vẫn chưa vượt qua được yêu cầu về quy mô và thanh khoản. Theo quy tắc bền vững mới được MSCI áp dụng, để được nâng hạng lên thị trường phát triển, thị trường mục tiêu cần có tối thiểu 5 công ty đáp ứng tiêu chí chuẩn của thị trường phát triển trong thời gian dài. Hy Lạp vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu này tại thời điểm đánh giá.

Dù vậy, do đặc thù cấu trúc thống nhất của thị trường chứng khoán châu Âu, MSCI đang tham vấn ý kiến các bên về việc có nên áp dụng linh hoạt quy định này đối với Hy Lạp và các thị trường thuộc Liên minh châu Âu.

Việt Nam vẫn chưa đạt nhiều tiêu chí

Mặc dù Việt Nam không xuất hiện trong báo cáo phân loại chính thức, MSCI đã ghi nhận một số bước tiến trong cải cách chính sách và hạ tầng thị trường tại báo cáo công bố tuần trước.

Một điểm sáng là việc Bộ Tài chính Việt Nam đã ban hành lộ trình yêu cầu các công ty niêm yết công bố thông tin bằng tiếng Anh, bắt đầu từ ngày 1/1/2025 và dự kiến hoàn tất vào 2028, chia thành nhiều giai đoạn áp dụng theo quy mô doanh nghiệp. Đây được coi là bước tiến quan trọng nhằm cải thiện khả năng tiếp cận thông tin cho nhà đầu tư nước ngoài. Dù chưa đủ để giúp Việt Nam cải thiện toàn diện tiêu chí “luồng thông tin”, đây vẫn là tín hiệu tích cực cho thấy sự chủ động cải thiện môi trường đầu tư.

Ngoài ra, MSCI cũng ghi nhận việc Việt Nam chuyển đổi cơ chế thanh toán theo hướng phù hợp hơn với thông lệ quốc tế. Cụ thể, từ tháng 12/2024, thị trường không còn yêu cầu nhà đầu tư ký quỹ đủ trước khi đặt lệnh (prefunding), mà cho phép công ty chứng khoán đứng ra bảo lãnh thanh toán. Điều này được xem là một cải cách quan trọng giúp tăng tính linh hoạt và hiệu quả cho hoạt động giao dịch. Tuy nhiên, hiệu quả thực thi các cải cách này vẫn cần được theo dõi thêm.

Đáng nói, phần lớn đánh giá của MSCI về thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn không có gì thay đổi so với năm trước.

Giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài (foreign ownership limit – FOL) tại nhiều ngành vẫn còn tồn tại, trong khi “room” cho khối ngoại ở nhiều cổ phiếu đã đầy, khiến một bộ phận cổ phiếu không còn khả năng tiếp cận. Việt Nam cũng chưa cho phép sử dụng tài khoản tổng (omnibus account), khiến nhà đầu tư nước ngoài phải mở tài khoản riêng – điều không còn phổ biến ở các thị trường mới nổi và phát triển.

Ngoài ra, thị trường Việt Nam chưa có các công cụ như bán khống, cho vay chứng khoán hoặc giao dịch ngoại hối linh hoạt. Các yếu tố này tiếp tục bị đánh giá là hạn chế trong khả năng phòng vệ và vận hành chiến lược đầu tư hiện đại.

Khác với MSCI, FTSE Russell đang có cái nhìn tích cực đối với thị trường chứng khoán Việt Nam. Tổ chức này được kỳ vọng sẽ công bố quyết định nâng hạng Việt Nam lên nhóm thị trường mới nổi hạng hai (secondary emerging market) trong kỳ đánh giá tháng 9/2025, nếu các dữ liệu thực tế liên quan đến giao dịch thất bại (fail-trades) và cơ chế giao dịch không ký quỹ (non-prefunding) cho thấy cải thiện rõ rệt. Nếu được nâng hạng trước từ phía FTSE, đây sẽ là cú hích đáng kể, củng cố niềm tin của giới đầu tư quốc tế, đồng thời mở đường thu hút dòng vốn từ các quỹ ETF, quỹ chủ động và nhà đầu tư tổ chức nước ngoài – những đối tượng vốn đang chờ đợi một tín hiệu đủ mạnh để gia nhập sâu hơn vào thị trường Việt Nam.