Bộ Công Thương đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định Quy định chi tiết một số điều và biện pháp để tổ chức, hướng dẫn thi hành Luật Quản lý ngoại thương về xuất xứ hàng hóa nhằm thúc đẩy xuất khẩu và ngăn ngừa gian lận thương mại.

Dự thảo lần này mở rộng phạm vi điều chỉnh và cập nhật nhiều khái niệm, tiêu chí mới. Điển hình, lần đầu tiên các thuật ngữ như "hàng hóa không thay đổi xuất xứ", "chứng từ chứng nhận xuất xứ hàng hóa giáp lưng", "vật liệu giống nhau và có thể thay thế cho nhau" được quy định rõ.

Dự thảo Nghị định cũng phân định giữa hàng hóa “thuần túy” và “không thuần túy”. Hàng hóa thuần túy là hàng hóa được sản xuất hoàn toàn tại một nước, ví dụ như khoáng sản, cây trồng, sản phẩm động vật... Các tiêu chí này được quy định chặt chẽ hơn, đặc biệt là với thủy sản đánh bắt ngoài vùng biển quốc gia. Hàng hóa không thuần túy sẽ phải đáp ứng tiêu chí kỹ thuật, như chuyển đổi mã số HS, tỷ lệ giá trị nội địa.

Dự thảo bổ sung và chi tiết hóa các quy định về: Tự chứng nhận xuất xứ: Quy định đầy đủ về điều kiện, thủ tục, trách nhiệm và cơ chế kiểm tra đối với thương nhân tự chứng nhận xuất xứ. Điều này nhằm tăng tính chủ động cho doanh nghiệp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi hơn khi thực hiện các cam kết Hiệp định thương mại tự do như EVFTA (Việt Nam – EU), Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP)…

Đặc biệt, C/O giáp lưng (giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa được cấp bởi cơ quan có thẩm quyền trong các quốc gia FTA) và hàng hóa không thay đổi xuất xứ là hai khái niệm mới. Điều này phản ánh thực tế hàng hóa trung chuyển qua Việt Nam, và được quy định rõ các trường hợp được cấp C/O này, nhằm đảm bảo tính liền mạch của chuỗi cung ứng quốc tế mà không làm phát sinh gian lận.

Bà Trịnh Thị Thu Hiền - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, Việt Nam đã ban hành nhiều quy định về xuất xứ hàng hóa, trong đó có việc quy định thế nào là một sản phẩm được coi là có xuất xứ tại Việt Nam. Tuy nhiên, với hàng hóa lưu thông trong nước, hiện chưa có quy định nào để xác định hàng hóa có xuất xứ Việt Nam, gây khó cho các doanh nghiệp và cả cơ quan quản lý.

Chẳng hạn, Samsung là thương hiệu của Hàn Quốc, song họ đặt nhà máy gia công tại Việt Nam. Điều đó có nghĩa đây là sản phẩm điện thoại của Hàn Quốc, chứ không phải điện thoại của Việt Nam.

Theo bà Hiền, xét quy định liên quan đến bộ tiêu chí xuất xứ mà Việt Nam tham gia trong khuôn khổ các FTA, điện thoại Samsung được sản xuất tại Việt Nam từ những linh kiện được sản xuất tại Việt Nam hoặc linh kiện nhập khẩu từ các nước. Sau khi trải qua quá trình gia công, chế biến đầy đủ tại Việt Nam, biến đổi bản chất, những linh kiện đó trở thành sản phẩm điện thoại cuối cùng.

“Nơi làm ra sự thay đổi về mặt bản chất, từ linh kiện đến điện thoại, được xác định là nơi xuất xứ của hàng hóa,” bà Hiền nói đồng thời cho rằng, cần phân biệt rõ khái niệm hàng hóa có xuất xứ của Việt Nam, có giấy chứng nhận xuất xứ Việt Nam theo các khuôn khổ hiệp định mà Việt Nam tham gia. Thể hiện rõ với các khái niệm ghi nhãn “Made in Vietnam”, “Product of Vietnam” hay các khái niệm liên quan đến việc là hàng Việt Nam hay hàng Hàn Quốc.

Ông Nguyễn Anh Sơn - Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương cho rằng, với hàng loạt điểm mới và biện pháp siết chặt quản lý, dự thảo nghị định này được kỳ vọng sẽ tăng cường tính minh bạch và nhất quán trong việc xác định xuất xứ hàng hóa, giúp Việt Nam tránh nguy cơ bị áp thuế phòng vệ, điều tra gian lận từ các nước nhập khẩu...