Ngành công nghiệp thép Nhật Bản đang yêu cầu chính phủ nước này nhanh chóng ban hành các biện pháp ngăn chặn xuất khẩu gián tiếp. (Nguồn: SCMP)

Quyết định của Nhật Bản được đưa ra trong bối cảnh tình trạng dư thừa năng lực sản xuất của Trung Quốc đang tiếp tục khiến thép và các vật liệu thép giá rẻ tràn vào Nhật Bản, gây ảnh hưởng tới các ngành công nghiệp nội địa nước này.

Hồi tháng 3/2025, Nhật Bản đã áp đặt thuế chống bán phá giá tạm thời đối với điện cực than chì của Trung Quốc - mặt hàng chủ yếu được dùng để nấu chảy sắt vụn trong lò hồ quang điện. Thuế quan khiến hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào đất nước mặt trời mọc giảm, nhưng từ các quốc gia khác không có năng lực sản xuất điện cực than chì lại tăng lên.

Do đó, giới chức Nhật Bản nhận định, có thể Trung Quốc đang xuất khẩu điện cực than chì qua các quốc gia thứ ba rồi từ đó xuất khẩu vào nước này.

Theo Nikkei Asia, thực tế cho thấy hàng hóa từ Trung Quốc qua các nước thứ ba - như Ấn Độ và một số nước Đông Nam Á - vào Nhật Bản ngày càng gia tăng. Thép và các ngành công nghiệp hóa chất của Nhật Bản đang kêu gọi chính phủ có biện pháp kịp thời để ngăn chặn tình trạng này.

Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) công nhận thuế chống bán phá giá là một biện pháp nhằm ngăn chặn hàng nhập khẩu giá rẻ gây thiệt hại cho các ngành sản xuất trong nước. Nếu có thể chứng minh hàng hóa đó được xuất khẩu với mức giá thấp hơn một cách bất công so với giá bán hàng nội địa, chênh lệch này có thể được tính vào thuế quan.

Tuy nhiên, hiện tại, Nhật Bản và Indonesia là hai quốc gia duy nhất trong G20 không có hệ thống tự vệ khỏi hàng xuất khẩu gián tiếp.

Vào tháng 9/2025, Bộ Tài chính Nhật Bản đã thành lập tổ công tác để xây dựng hệ thống tự vệ nói trên. Trong cuộc họp đầu tiên vào ngày 10/9 vừa qua, tổ công tác đề xuất áp thuế quan với các quốc gia thứ ba có hành vi lách luật gây thiệt hại cho doanh nghiệp Nhật Bản.

Hành vi lách luật được xác định thông qua việc đánh giá một vài yếu tố như hoạt động chế biến bổ sung hoặc đầu tư tại quốc gia thứ ba.

Theo các đề xuất này, thuế quan tăng lên với sản phẩm có 60% giá trị hoặc thành phần nhập khẩu trở lên đến từ quốc gia chịu thuế chống bán phá giá và nhập khẩu từ một quốc gia thứ ba vào Nhật Bản. Ngoài ra, nếu 25% hoạt động chế biến gia tăng giá trị diễn ra tại một quốc gia thứ ba, thì sản phẩm đó có thể phải chịu thuế chống bán phá giá.

Hiện tại, Liên minh châu Âu (EU) cũng đang có hệ thống tự vệ với cách tính tương tự.

Chính phủ Nhật Bản dự kiến tiến hành trưng cầu ý kiến và đặt mục tiêu đưa vào thực thi các sửa đổi về thuế chống bán phá giá sớm nhất từ đầu năm 2026.