Giảm phát thải, tăng doanh thu, mở rộng thị trường

Maca Đại Việt, đơn vị sở hữu thương hiệu Ông Ba Maccadamia, đã lựa chọn chiến lược “xanh hóa từ gốc”, bắt đầu bằng việc kiểm soát chất lượng ngay tại vùng nguyên liệu, hướng tới đảm bảo nguồn cung bền vững.

Doanh nghiệp xây dựng trang trại thực nghiệm rộng 1 ha tại Đơn Dương (Lâm Đồng), như một “phòng thí nghiệm ngoài trời” để thử nghiệm giống, kỹ thuật canh tác và mô hình sản xuất; đồng thời là điểm đón tiếp các tổ chức trong và ngoài nước đến trao đổi chuyên môn, giúp Maca Đại Việt nhanh chóng cập nhật công nghệ mới.

Ngoài trồng trọt, Maca Đại Việt còn tái chế vỏ mắc ca thành phân bón và sản phẩm thủ công, giảm rác thải nông nghiệp và tạo ra giá trị cộng sinh cho địa phương.

Trên nền tảng vùng nguyên liệu được chuẩn hóa, doanh nghiệp đẩy mạnh chuyển đổi số theo hướng tự chủ công nghệ. Điểm nổi bật là hệ thống ERP do chính doanh nghiệp phát triển, thay vì sử dụng giải pháp đóng gói. ERP này kết nối xuyên suốt toàn bộ chuỗi vận hành — từ quản lý kho, dự báo nguyên liệu, theo dõi sản xuất, quản trị nhân sự đến chăm sóc khách hàng — được thiết kế riêng cho đặc thù ngành mắc ca, nơi tính mùa vụ và tỷ lệ hao hụt ảnh hưởng lớn đến hiệu quả kinh doanh.

Tác động của quá trình chuyển đổi xanh - số thể hiện rõ rệt ở hiệu suất vận hành: quý III/2024, sản lượng hàng tuần tăng 10%, điện năng tiêu thụ giảm 5%, lượng giấy giảm 40% và bao bì không thương hiệu giảm hơn 20%. Bộ phận kho bãi tiết kiệm 20 giờ lao động mỗi tháng nhờ tự động hóa báo cáo và dự báo tồn kho.

Ở khâu thị trường, Maca Đại Việt đầu tư nền tảng thương mại số, hỗ trợ nhân viên bán hàng trong bối cảnh người tiêu dùng dịch chuyển mạnh sang kênh trực tuyến.

Doanh nghiệp chủ động đưa công nghệ đến toàn bộ lực lượng — từ nông dân, công nhân đến nhân sự văn phòng — nhằm bảo đảm quá trình chuyển đổi số diễn ra đồng bộ, không “đứt gãy” ở các tầng tác nghiệp.

Real Bean Coffee – khởi nguồn từ trang trại cà phê tại Tây Nguyên – coi chuyển đổi xanh là con đường duy nhất để nâng tầm giá trị hạt Robusta Việt Nam trong bối cảnh biến đổi khí hậu và áp lực tuân thủ tiêu chuẩn bền vững ngày càng gia tăng.

Từ năm 2019, Real Bean Coffee đã phối hợp với hơn 200 hộ nông dân xây dựng vùng nguyên liệu Fine Robusta theo hướng Net Zero 2050. Mô hình agroforestry 2–3 tầng cây được áp dụng trên 300 ha, tạo bóng mát tự nhiên, cải thiện đất, tăng hấp thụ carbon và giảm rủi ro khí hậu.

Toàn bộ quy trình sơ chế được chuyển sang phơi bằng năng lượng mặt trời và gió, thay vì sấy công nghiệp; còn công đoạn rang xay sử dụng công nghệ Hot Air bằng điện và ga thay cho than củi, vừa giảm phát thải vừa nâng cao chất lượng sản phẩm. Bao bì cũng được cải tiến theo hướng xanh hóa, với 100% chất liệu kraft tái chế nhằm giảm lượng rác thải nhựa trong chuỗi cung ứng.

Song song với quá trình xanh hóa, Real Bean Coffee triển khai chuyển đổi số từ gốc đến ngọn. Doanh nghiệp thay đổi cách thức giao tiếp và quản lý giữa nông dân liên kết, giúp tỷ lệ hộ sử dụng công cụ trực tuyến tăng từ 0% lên 50%, tạo nền tảng dữ liệu cho hoạt động sản xuất.

Tại khối sản xuất và văn phòng, các phần mềm quản lý kho, bán hàng và kế toán thay thế hoàn toàn sổ sách truyền thống, giúp vận hành minh bạch hơn. Mỗi lô hàng đều được gắn QR code truy xuất nguồn gốc, cho phép khách hàng theo dõi hành trình hạt cà phê từ nông trại đến tay người dùng.

Ở khâu thị trường, doanh nghiệp áp dụng AI vào nội dung truyền thông và thương mại điện tử trên TikTok, Shopee và website, góp phần mở rộng nhận diện thương hiệu trong phân khúc sản phẩm bền vững.

Nhờ mô hình chuyển đổi kép, Real Bean Coffee đạt nhiều kết quả nổi bật: sản lượng Fine Robusta đạt 500 tấn mỗi năm, phát thải CO₂ giảm 50%, trên 100 tấn giấy được tái chế thông qua hệ thống bao bì kraft.

Doanh thu từ cà phê Fine Robusta cao hơn 30% so với sản phẩm thương mại thông thường, tạo sinh kế bền vững cho hơn 200 hộ nông dân, đồng thời nâng tầm cà phê Việt Nam tại thị trường quốc tế với 192 tấn xuất khẩu mỗi năm sang 7 quốc gia. Mô hình của Real Bean Coffee cho thấy chuyển đổi xanh và số không chỉ là xu thế, mà là đòn bẩy giúp doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam bước vào chuỗi giá trị toàn cầu một cách bền vững.

'Bài test' của thị trường quốc tế buộc DN phải chuyển đổi

Sự dịch chuyển của thị trường quốc tế, đặc biệt là châu Âu, cho thấy xu hướng rõ ràng: nông sản muốn tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu buộc phải đạt chuẩn ESG - vốn được coi là một 'bài test' của các thị trường quốc tế, từ canh tác không phá rừng đến truy xuất nguồn gốc và kiểm soát phát thải.

Bà Nguyễn Thị Thanh Hương - Giám đốc phát triển kinh doanh của CCIC Việt Nam, cho biết, các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ hay Nhật Bản đều yêu cầu doanh nghiệp phải đo lường và báo cáo phát thải, có hệ thống truy xuất nguồn gốc rõ ràng, đồng thời chứng minh việc tuân thủ tiêu chuẩn bền vững. Không chỉ sản phẩm, mà cả quy trình và con người trong chuỗi cũng phải minh bạch.

Theo Ngân hàng Thế giới (WB), đến năm 2030, khoảng 70% nhà nhập khẩu toàn cầu sẽ ưu tiên mua hàng có chứng nhận phát thải thấp. Điều đó đồng nghĩa, minh bạch trở thành “tiền tệ” của thị trường.

Trước bối cảnh đó, mô hình nông nghiệp xanh và quản trị dữ liệu bằng số hóa đang trở thành “giấy thông hành” cho nông sản Việt.

Tuy nhiên, theo đại diện Maca Đại Việt, thị trường gần như chưa có bộ quy chuẩn thực sự rõ ràng, dẫn đến tình trạng mỗi vùng trồng, mỗi hộ dân, mỗi cơ sở thu mua lại vận hành theo một cách khác nhau. Điều này khiến chất lượng sản phẩm biến động mạnh từ vụ này sang vụ khác, ảnh hưởng tới khả năng đàm phán giá và ký kết hợp đồng dài hạn.

Bài toán càng phức tạp khi nguồn cung phân tán, số lượng lớn hộ nông dân chỉ canh tác ở quy mô nhỏ. Việc thiết lập chuỗi cung ứng ổn định vì vậy trở thành thách thức lớn, đặc biệt khi các nhà nhập khẩu và hệ thống bán lẻ tăng cường yêu cầu chứng minh nguồn gốc, quy trình sản xuất và dữ liệu môi trường.

Bên cạnh áp lực từ thị trường, doanh nghiệp cũng đối mặt với thách thức nội tại: quản lý dữ liệu, phối hợp đội ngũ, điều phối vận hành sản xuất và sử dụng tài nguyên hiệu quả. Khi doanh nghiệp mở rộng vùng liên kết và sản lượng tăng, các điểm yếu trong hệ thống quản lý cũ bộc lộ rõ: thiếu dữ liệu thời gian thực, chi phí vận hành cao, sai số lớn trong quản lý kho.

Phần lớn SME nông nghiệp Việt Nam vẫn vận hành dựa trên kinh nghiệm, có sự phụ thuộc mạnh vào nông hộ và chưa có hệ thống quản lý dữ liệu bài bản. Khi thị trường yêu cầu minh bạch tuyệt đối – không chỉ ở khâu chế biến mà ở cả quá trình trồng trọt – mô hình truyền thống khó lòng đáp ứng.

Ở góc độ kinh tế, quá trình “chuẩn hóa ESG” không chỉ là câu chuyện tuân thủ mà còn liên quan đến năng lực cạnh tranh. Một sản phẩm không có hồ sơ truy xuất rõ ràng sẽ khó đạt giá tốt, khó tiếp cận thị trường cao cấp và khó gọi vốn.

Ngược lại, câu chuyện thực tế cho thấy các SMEs nông nghiệp Việt hoàn toàn có thể đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế nếu bắt đầu từ việc xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, kết hợp cùng số hóa các khâu cốt lõi, kể cả những ngành còn non trẻ như mắc ca.