Tại hội thảo: “Dòng chảy pháp luật 2024–2025 và những khuyến nghị cho doanh nghiệp”, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI đánh giá trong những năm gần đây, kinh tế tư nhân tại Việt Nam đã trải qua một hành trình chuyển biến đáng kể, từ vai trò bị hạn chế đến việc được thừa nhận là một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế.

Theo ông Tuấn, một dấu mốc thể hiện rõ sự thay đổi trong tư duy chính sách là sự ra đời của Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết 68) về phát triển kinh tế tư nhân. Theo ông Tuấn, hiếm có nghị quyết nào nhận được sự quan tâm rộng rãi trên truyền thông như Nghị quyết này.

Ông Tuấn cho rằng đây là bước ngoặt về tư duy. Trước đây khu vực tư nhân là khu vực bị ngăn cấm, hạn chế thì nay, “kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia”.

Ông Tuấn cũng đánh giá, lịch sử phát triển khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam gắn liền với quá trình cải cách pháp lý và thể chế. Trước thời kỳ đổi mới, các hoạt động kinh doanh cá nhân thường bị kiểm soát chặt chẽ, trong nhiều trường hợp là không được thừa nhận. Hình ảnh doanh nhân trong xã hội cũng từng bị nhìn nhận một cách phiến diện, thể hiện qua các mô típ định kiến trong phim ảnh hay văn hóa đại chúng.

“Chỉ cách đây mười mấy năm, trên phim ảnh bao giờ cũng là một ông giám đốc béo tròn và một cô thư ký xinh đẹp. Đó là một cách nhìn méo mó về doanh nhân và hoạt động kinh doanh”, ông Tuấn nói.

Tuy nhiên, bắt đầu từ Luật Doanh nghiệp năm 1999, Việt Nam đã thực hiện bước cải cách lớn khi chuyển từ cơ chế “xin – cho” sang cơ chế đăng ký kinh doanh. Theo đại diện VCCI, đây được coi là một thay đổi căn bản, mở đường cho sự phát triển của khu vực tư nhân.

Đến năm 2014, một bước tiến mới được xác lập khi nhà nước muốn hạn chế, muốn cấm kinh doanh lĩnh vực gì thì phải liệt kê ra, còn lại người dân được quyền kinh doanh, tức chỉ những ngành nghề bị cấm mới không được phép kinh doanh; còn lại, người dân có quyền tự do tham gia thị trường. Các cải cách tiếp tục được đẩy mạnh trong giai đoạn 2016–2017, khi các quy định về ngành nghề kinh doanh có điều kiện được nâng lên cấp nghị định, thay vì chỉ dừng lại ở thông tư như trước.

Tuy vậy, ông Đậu Anh Tuấn cũng nhấn mạnh rằng trọng tâm của chính sách không nên đặt vào việc phân biệt khu vực kinh tế nào là “nhất”, mà là ở việc thiết lập một môi trường cạnh tranh công bằng. Trong sân chơi đó, mỗi doanh nghiệp, bất kể thuộc khu vực nào sẽ tự chứng minh năng lực của mình thông qua kết quả hoạt động và giá trị mang lại cho nền kinh tế. Đây được xem là hướng đi bền vững trong xây dựng thể chế thị trường và thúc đẩy phát triển toàn diện.

“Nhưng điều quan trọng không phải là ai nhất, chúng ta không nên xếp hàng, không tạo ra sự bất bình đẳng, mà là tạo một sân chơi công bằng cho tất cả các thành phần kinh tế. Người chơi sẽ tự chứng minh năng lực, khả năng của mình”, ông Đậu Anh Tuấn nói.

Đánh giá về Nghị quyết số 68, ông Michael Kokalari. Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường của VinaCapital cũng nhấn mạnh nghị quyết lần này đã nâng tầm khu vực kinh tế tư nhân, xác định rõ đây là “động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc dân”. Đây là bước tiến đáng kể so với các quan điểm trước đó, khi kinh tế tư nhân thường chỉ được nhìn nhận là “một thành phần” hoặc “một bộ phận quan trọng” của nền kinh tế.

Theo Giám đốc VinaCapital, tầm nhìn cốt lõi của Nghị quyết 68 là xây dựng một khu vực kinh tế tư nhân phát triển nhanh, bền vững, chất lượng cao và có năng lực cạnh tranh toàn cầu – không chỉ giữ vai trò là động lực tăng trưởng kinh tế mà còn là lực lượng tiên phong trong khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Mục tiêu dài hạn là giúp Việt Nam tránh bẫy thu nhập trung bình, từng bước hiện thực hóa khát vọng trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Một điểm đáng chú ý trong Nghị quyết là mục tiêu phát triển 20 doanh nghiệp lớn vào năm 2030, có khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu và dẫn dắt quá trình công nghiệp hóa. Mô hình này lấy cảm hứng từ Hàn Quốc, nơi các chaebol như Samsung hay Hyundai đã trở thành trụ cột phát triển quốc gia. Việt Nam kỳ vọng rằng, việc hỗ trợ các doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn hoạt động hiệu quả sẽ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo ra việc làm chất lượng cao và tăng cường sức chống chịu của nền kinh tế trước các biến động.

Nghị quyết 68 cũng tạo động lực cho các quỹ đầu tư tăng cường đầu tư vào khu vực tư nhân, hỗ trợ các mục tiêu của Chính phủ, tiếp tục tìm kiếm và mở rộng các cơ hội đầu tư cổ phần tư nhân, cung cấp vốn để các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, mở rộng quy mô hoạt động và thúc đẩy tăng trưởng.

Điểm nổi bật khác của Nghị quyết là cải cách hệ thống thuế theo hướng công bằng và hỗ trợ doanh nghiệp phát triển. Cụ thể, đến năm 2026, Chính phủ sẽ xóa bỏ cơ chế thuế khoán đối với hộ kinh doanh, khuyến khích họ chuyển sang mô hình doanh nghiệp chính thức với chính sách thuế linh hoạt và phù hợp hơn. Song song đó, các địa phương sẽ phải dành quỹ đất riêng — bao gồm một phần diện tích trong mỗi khu công nghiệp — cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) cũng như các startup đổi mới sáng tạo. Ngoài ra, doanh nghiệp tư nhân sẽ được hưởng mức giảm 30% tiền thuê đất trong 5 năm đầu tiên của hợp đồng thuê đất.

Nghị quyết 68 cũng giải quyết một vấn đề tồn tại lâu dài trong nền kinh tế Việt Nam: sự ưu ái đối với doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và doanh nghiệp FDI so với doanh nghiệp tư nhân trong nước. Chính phủ đặt mục tiêu tái cơ cấu toàn diện các DNNN trong các lĩnh vực then chốt như công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ và kinh tế số — bao gồm cả việc thoái vốn nhà nước và tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân tham gia sâu hơn vào các ngành này. Thủ tướng đã nhấn mạnh tinh thần “không giới hạn” đối với phát triển khu vực kinh tế tư nhân, thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc giảm dần sự chi phối của khu vực nhà nước và mở rộng không gian cho tư nhân phát triển.

Theo quan điểm của Vina Capital, tầm quan trọng của Nghị quyết 68 là không thể đánh giá thấp. Đây là một văn kiện mang tính bước ngoặt, nâng tầm khu vực kinh tế tư nhân là “động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc dân,” đồng thời đưa ra một tầm nhìn cụ thể cho việc phát triển khu vực tư nhân theo hướng nhanh, bền vững và có khả năng cạnh tranh toàn cầu.

Một trong những mục tiêu then chốt là hình thành 20 tập đoàn tư nhân lớn vào năm 2030, theo mô hình chaebol của Hàn Quốc, đóng vai trò đầu tàu trong đổi mới sáng tạo và tăng trưởng kinh tế. Cuối cùng, Nghị quyết 68 được kỳ vọng sẽ đóng vai trò quan trọng giúp Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, có thu nhập cao vào năm 2045.