Theo báo cáo mới công bố của Liên đoàn Robot Quốc tế (IFR), năm ngoái có hơn 2 triệu robot đang hoạt động trong các nhà máy Trung Quốc. Riêng trong năm qua, các nhà máy tại đây đã lắp đặt gần 300.000 robot mới, nhiều hơn tổng số robot được triển khai tại phần còn lại của thế giới cộng lại. Trong khi đó, các nhà máy Mỹ chỉ lắp đặt khoảng 34.000 robot.

Lượng robot hoạt động trong các nhà máy gấp 5 lần Mỹ

Không chỉ sử dụng nhiều robot hơn, Trung Quốc còn ngày càng tiến bộ trong khả năng chế tạo chúng. Chính phủ đã huy động nguồn vốn công và ban hành nhiều chính sách nhằm thúc đẩy doanh nghiệp nội địa vươn lên dẫn đầu trong lĩnh vực robot cũng như các công nghệ tiên tiến khác như chất bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI).

Trong thập kỷ qua, Trung Quốc đã kiên trì chiến dịch tự động hóa quy mô lớn, kết hợp ngành sản xuất robot với các bước tiến vượt bậc trong AI. Nhờ đó, quốc gia này trở thành nhà sản xuất và triển khai robot nhanh nhất thế giới.

“Đây không phải sự trùng hợp ngẫu nhiên. Các doanh nghiệp Trung Quốc đã đầu tư trong nhiều năm để đạt được thành quả này”, ông Lian Jye Su, nhà phân tích trưởng tại công ty nghiên cứu công nghệ Omdia, nhận định.

Theo IFR, kể từ năm 2017, các nhà máy Trung Quốc lắp đặt hơn 150.000 robot mỗi năm. Song song với đó, sản lượng công nghiệp tăng mạnh, đưa Trung Quốc trở thành quốc gia sản xuất gần 1/3 tổng sản lượng hàng hóa toàn cầu, nhiều hơn cả Mỹ, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc và Anh cộng lại.

Từ năm 2015, Bắc Kinh đã coi việc cạnh tranh toàn cầu trong lĩnh vực robot là ưu tiên hàng đầu trong chiến dịch “Made in China 2025”, nhằm giảm phụ thuộc vào hàng hóa công nghệ cao nhập khẩu.

Các ngành công nghiệp trong nước được hưởng nhiều ưu đãi, cụ thể như tiếp cận gần như không giới hạn các khoản vay lãi suất thấp từ ngân hàng quốc doanh, hỗ trợ mua lại đối thủ nước ngoài, bơm vốn trực tiếp từ chính phủ và nhiều chính sách khuyến khích khác. Đến năm 2021, Trung Quốc ban hành chiến lược quốc gia chi tiết về mở rộng triển khai robot.

“Bạn có thể thấy chiến lược này đã phát huy hiệu quả. Nếu không có một kế hoạch quốc gia, một nước sẽ luôn ở thế bất lợi”, bà Susanne Bieller, Tổng thư ký IFR, nhận xét.

Nhờ đó, thị phần sản xuất robot toàn cầu của Trung Quốc đã tăng từ 25% năm 2023 lên 33% vào năm ngoái, vượt qua Nhật Bản – quốc gia trước đây dẫn đầu nhưng đã giảm thị phần từ 38% xuống còn 29%.

Đáng chú ý, trước đây Trung Quốc chủ yếu lắp đặt robot nhập khẩu, nhưng năm ngoái, gần 60% robot đưa vào nhà máy tại nước này đã do các công ty nội địa sản xuất.

Tính tổng thể, số lượng robot hoạt động trong các nhà máy Trung Quốc hiện gấp 5 lần so với Mỹ.

Lợi thế về lao động và AI

Trong lĩnh vực robot công nghiệp, Trung Quốc có nhiều lợi thế rõ rệt. Quốc gia này sở hữu lực lượng lớn thợ điện tay nghề cao và lập trình viên chuyên nghiệp. Dù vậy, vẫn xảy ra tình trạng thiếu hụt kỹ sư lắp đặt robot, khiến mức lương cho vị trí này tăng lên gần 60.000 USD/năm.

Ngoài ra, Trung Quốc còn dẫn đầu trong ứng dụng AI để nâng cao hiệu suất sản xuất. Các công ty tại đây đang sử dụng AI để giám sát, đánh giá tình trạng thiết bị và tối ưu vận hành.

Ông Cameron Johnson, chuyên gia tư vấn chuỗi cung ứng tại Thượng Hải, cho biết: “Các doanh nghiệp Trung Quốc đang dùng AI để xác định máy nào hoạt động tốt, máy nào kém. Ở ngoài Trung Quốc, hầu như chưa ai coi AI là một công cụ sản xuất theo cách mà người Trung Quốc đang làm”.

Tuy nhiên, báo cáo của IFR không tính đến robot hình người – dòng máy móc hai chân vẫn chủ yếu ở giai đoạn thử nghiệm. Tuy nhiên, chính sách hỗ trợ mạnh mẽ đã thúc đẩy sự bùng nổ các startup trong lĩnh vực này, cũng như sự hình thành hệ sinh thái cung ứng linh kiện chuyên dụng cho robot.

Tiêu biểu, startup Unitree Robotics tại Hàng Châu mới đây công bố kế hoạch IPO vào cuối năm. Những mẫu robot hình người cơ bản của Unitree được bán với giá khoảng 6.000 USD, chỉ bằng một phần nhỏ so với sản phẩm của Boston Dynamics (Mỹ).

Dù vậy, theo ông Su, các doanh nghiệp Trung Quốc vẫn tụt hậu so với đối thủ ngoại trong sản xuất một số linh kiện cốt lõi như cảm biến và chip bán dẫn.

“Nếu lắp ráp một robot hình người cao cấp, gần như toàn bộ thành phần không phải do Trung Quốc sản xuất”, ông nói.