Yêu cầu bắt buộc

Thực tế cho thấy, doanh nghiệp dệt may, da giày đứng trước nhiều sức ép từ việc các nhãn hàng đòi hỏi khắt khe hơn với các sản phẩm, đến các cam kết quốc tế và việc tăng chi phí trong nước… Đây vừa là thách thức, vừa là động lực thúc đẩy doanh nghiệp tiến tới xanh hóa. 

Giám đốc Công ty TNHH Trung tâm Sản xuất sạch hơn Việt Nam (VNCPC) Lê Xuân Thịnh nhìn nhận, chuỗi giá trị dệt may, da giày hiện đã tham gia sâu rộng vào trong chuỗi giá trị toàn cầu. Phần lớn các sản phẩm dệt may Việt Nam đã xuất khẩu đến hơn 100 thị trường và chính là sức ép mà doanh nghiệp đang gặp phải.

Trong quá trình tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, sức ép lớn nhất là về xu hướng. Phải đáp ứng các nhu cầu, yêu cầu về môi trường, hay như “xanh hóa” sản phẩm, cũng như giảm phát thải khí nhà kính, phù hợp với tình trạng biến đổi khí hậu hiện nay.

Sức ép thứ hai là đối với các cam kết của quốc gia trong vấn đề về giảm phát thải khí nhà kính. Đối với Việt Nam thì cam kết đến năm 2050 phát thải ròng bằng 0, như vậy, ngành Công Thương nói chung và doanh nghiệp dệt may, da giày nói riêng cũng phải có lộ trình để hướng tới.

Đối với dệt may, hiện đang phát thải khoảng 5 triệu tấn CO2 hằng năm, như vậy phải có lộ trình cắt giảm. Trong Thông tư 13 năm 2024 của Thủ tướng Chính phủ vừa công bố các doanh nghiệp phải kiểm kê khí nhà kính trong đó có khoảng gần 100 doanh nghiệp dệt may, da giày phải kiêm kê khí nhà kính để hướng tới phát thải ròng bằng 0.

Sức ép thứ ba từ trong nước. Doanh nghiệp đối mặt với việc chi phí về năng lượng, nhân công, về nguyên vật liệu ngày càng tăng thì các doanh nghiệp muốn cạnh tranh được bắt buộc phải sử dụng một các có hiệu quả về năng lượng và nguyên vật liệu để cắt giảm các chi phí đó.

Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso) Phan Thị Thanh Xuân cho hay, trước đây, yêu cầu về phát triển bền vững chủ yếu là do các nhãn hàng đặt ra, nhưng cho đến nay đã được Luật hóa và với ngành công nghiệp da giày, các thị trường chính như Mỹ, EU,… là những thị trường đòi hỏi rất cao.

Theo TS. Nguyễn Văn Hội - Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương, năm 2022, kim ngạch dệt may xuất khẩu đạt trên 44 tỷ USD và với da giày đạt trên 28 tỷ USD. Năm 2023, có giảm do năm trước (năm 2022) tăng quá mạnh (so với năm 2021) cũng như bối cảnh chung của toàn cầu thì kim ngạch xuất khẩu của ngành dệt may, da giày có giảm một chút. Tuy nhiên, đà giảm đã quay đầu tăng trở lại trong năm 2024 và dự báo trong những năm tiếp theo. 

Tuy nhiên, ngành dệt may, da giày là một trong những ngành hiện nay là một trong những ngành tạo ra ô nhiễm môi trường lớn so với một số ngành khác như khai khoáng, dầu mỏ,… Vì vậy, cần phải xanh hóa, và chuỗi cung ứng vậy, đòi hỏi các doanh nghiệp phải thúc đẩy xanh hóa. 

Đồng bộ chính sách

Giám đốc Công ty TNHH Trung tâm Sản xuất sạch hơn Việt Nam (VNCPC) Lê Xuân Thịnh khuyến cáo, các doanh nghiệp dệt may phải xác định rõ lộ trình thực hiện xanh hóa, sử dụng bao nhiêu năng lượng/đơn vị sản phẩm, sử dụng bao nhiêu nước sạch, thải ra bao nhiêu chất thải, khí thải carbon… Từ đó đưa ra chiến lược phù hợp với khả năng, thể hiện sự cam kết mạnh mẽ trong quá trình thực hiện.

Dưới góc độ của mình, Trưởng ban Phát triển bền vững Công ty CP - Tổng Công ty may Bắc Giang (LGG) Nguyễn Thị Minh Hải cho hay, ngay từ đầu, LGG xác định doanh nghiệp tiên phong trong vấn đề xanh hóa, cũng như phát triển bền vững khi tham gia vào trong chuỗi cung ứng.

Khi xây dựng những nhà máy, những dự án mới LGG đã tập trung vào đầu tư xây dựng hệ thống năng lượng mặt trời, sử dụng nguồn năng lượng tái tạo và đến thời điểm hiện tại với số công suất nguồn điện năng lượng mặt trời cung cấp có thể đáp ứng vào những tháng cao điểm khoảng 40% lượng tiêu thụ của toàn nhà máy.

Ngoài ra, LGG cũng có sử dụng những biện pháp để tiết kiệm năng lượng, chuyển toàn bộ hệ thống đèn huỳnh quang trước đây sang hệ thống đèn LED, trước đây dùng lò hơi đốt than sử dụng năng lượng hóa thạch, số lượng khí phát thải ra ngoài cao hơn, giờ chuyển sang lò hơi đốt nhiên liệu sạch biomass sử dụng các hóa chất thân thiện hơn với môi trường, đảm bảo an toàn cho người lao động. 

Trong hệ thống xử lý nước thải của nhà máy đầu ra có thể tái sử dụng cho việc trồng cây, nuôi cá. Nhà máy cũng chú trọng việc đánh giá những chứng chỉ về tái chế toàn cầu...

"Khi tham gia vào chuỗi cung ứng xanh cũng như thực hiện những hoạt động về phát triển xanh, phát triển bền vững, lợi ích đầu tiên doanh nghiệp nhận thấy đó là về tiết kiệm được rất nhiều chi phí. Ngoài ra còn nâng cao được mức độ nhận diện của doanh nghiệp đối với khách hàng, vị thế và năng lực cạnh tranh được cải thiện..." - vị này nói. Đồng thời tạo được lòng tin của chính những người lao động và cộng đồng địa phương xung quanh.  

Để thực hiện chiến lược phát triển ngành dệt may, da giày đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, TS. Nguyễn Văn Hội cho rằng, cơ quan quản lý phải đồng hành cùng doanh nghiệp.

Muốn vậy, phải xây dựng, hoàn thiện, sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách liên quan khuyến khích các doanh nghiệp tiếp cận đối với công nghệ về sản xuất; khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư trong chuỗi sản xuất, mạnh dạn đầu tư vào sản xuất các nguồn nguyên liệu mà Việt Nam còn đang phải nhập khẩu; cơ chế, chính sách hỗ trợ người lao động...

Bên cạnh đó, hoàn thiện cơ chế chính sách về năng lượng, các doanh nghiệp phải tiếp cận đối được được đối với những nguồn năng lượng xanh, năng lượng sạch theo đúng yêu cầu, các cam kết. 

Về đối ngoại, các cơ quan quản lý Nhà nước, ngành Công Thương và các cơ quan quản lý có liên quan phải thực sự đàm phán, trao đổi với phía đối tác những yêu cầu, từ đó xây dựng những bộ tiêu chí, hoặc tiêu chuẩn, các quy định có liên quan để hướng dẫn doanh nghiệp tiếp cận gần hơn đối với thị trường quốc tế.

Để không bị loại khỏi cuộc chơi, ở chiều ngược lại, các doanh nghiệp Việt Nam nói chung, dệt may và da giày nói riêng cần nhận thức rõ việc sẵn sàng thích ứng với những thách thức mới về chuyển đổi xanh. Ngoài ra, đẩy mạnh đầu tư, đổi mới trang thiết bị hiện đại và triển khai các giải pháp nhằm xanh hóa sản xuất, đồng thời tự chủ được nguồn cung nguyên phụ liệu, đa dạng hóa thị trường,... nhằm nâng cao sức cạnh tranh. Có như vậy, lộ trình chuyển đổi xanh sẽ được thực hiện nhanh hơn, hiệu quả hơn, giúp doanh nghiệp tận dụng tối đa cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế.