Khoảng trống pháp lý cho tín dụng xanh

Trong bối cảnh chuyển đổi xanh đang trở thành xu hướng toàn cầu, các quốc gia đều đặt mục tiêu giảm thiểu phát thải và thúc đẩy phát triển bền vững. Việt Nam cũng không đứng ngoài cuộc với cam kết đạt mục tiêu Netzero vào năm 2050. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, nền kinh tế Việt Nam cần sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các tổ chức tài chính thông qua các hình thức tín dụng xanh.

Như ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) đã nói tại Diễn đàn và Triển lãm Kinh tế Xanh (GEFE) 2024: “Doanh nghiệp làm bất cứ điều gì cũng cần vốn, và việc đầu tư vào các dự án giảm phát thải cũng không ngoại lệ.”

Theo ông Quỳnh, các tổ chức tài chính hiện đã nhận thức được vai trò của mình trong việc khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình bền vững. Tuy nhiên, họ vẫn đang nỗ lực tìm giải pháp để thúc đẩy các hoạt động cấp tín dụng, phát hành trái phiếu xanh theo các tiêu chuẩn ESG, giúp doanh nghiệp có nguồn tài chính để thực thi các dự án bền vững.

Các ngân hàng quốc tế đều có cam kết về chuyển đổi xanh trên toàn cầu. Do đó, các chi nhánh của họ tại Việt Nam cũng phải thực hiện mục tiêu này trong hoạt động kinh doanh, cũng như khi cung cấp tài chính cho doanh nghiệp. Không chỉ các ngân hàng thương mại, các cơ quan, tổ chức tài chính như Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) hay Ngân hàng Thế giới (WB) cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tài chính cho quá trình chuyển đổi xanh. Đơn cử, ADB đã cam kết cung cấp 100 tỷ USD tài trợ khí hậu trong giai đoạn 2019-2030.

Đối với các ngân hàng nội địa, Việt Nam hiện vẫn thiếu khung pháp lý rõ ràng cho chuyển đổi xanh, dẫn đến việc các ngân hàng chưa thể cam kết cụ thể về lượng vốn dành cho tín dụng xanh, hay tích hợp những cam kết này vào kế hoạch kinh doanh.

Ông Doãn Tuấn Anh, Phó giám đốc Ban Khách hàng Doanh nghiệp nước ngoài của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), chia sẻ rằng, một trong những thách thức lớn nhất của các ngân hàng trong nước là việc phân loại dự án. Theo ông, rất khó để các cơ quan quản lý hay Ngân hàng Nhà nước đưa ra quy chuẩn rõ ràng để đo lường và đánh giá mức độ "xanh" của dự án, từ đó hỗ trợ lãi suất cho các doanh nghiệp có nhu cầu vay tín dụng xanh.

Mặc dù còn nhiều thách thức, ông Đỗ Ngọc Quỳnh cho rằng chuyển đổi xanh là xu hướng toàn cầu mà Việt Nam không thể đứng ngoài. Ông khẳng định sự hỗ trợ tài chính cho quá trình này sẽ ngày càng mạnh mẽ hơn.

Gemadept, một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực có phát thải cao, cũng cho biết rằng thiếu vốn xanh là thách thức lớn đối với họ khi tiến hành chuyển đổi xanh. Tuy nhiên, công ty đã chứng minh việc huy động vốn tín dụng xanh là khả thi, khi đã nhận được khoản vay từ HSBC để phát triển các dự án bền vững.

Khoảng trống pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon

Không chỉ thiếu quy định pháp lý cho tín dụng xanh, Việt Nam cũng đang gặp khó khăn trong việc xây dựng khung pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon – một công cụ quan trọng để giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Luật sư Nguyễn Thành Nghiệp đã chỉ ra bốn thách thức lớn về pháp lý trong việc phát triển thị trường này tại Việt Nam.

Thách thức đầu tiên là việc xác định tín chỉ carbon có được coi là tài sản hay không. Nhiều câu hỏi vẫn chưa được giải quyết, chẳng hạn như việc đăng ký, thế chấp, và giao dịch tín chỉ carbon sẽ diễn ra như thế nào.

Thứ hai, vấn đề đo đạc, báo cáo và thẩm định tín chỉ carbon cũng gặp nhiều khó khăn. Việt Nam hiện có nhiều tiêu chuẩn về các hoạt động này, nhưng từ góc độ quản lý, quy trình báo cáo và thẩm định vẫn chưa rõ ràng. Theo luật sư Nghiệp, hiện chỉ có các cơ quan quản lý tham gia vào quá trình thẩm định, trong khi đó vẫn còn nhiều cơ hội cho các đơn vị tư nhân tham gia vào các hoạt động báo cáo.

Thứ ba, việc phân bổ tín chỉ carbon và phương thức thực hiện giao dịch vẫn còn nhiều vướng mắc. Câu hỏi liệu có nên thực hiện phân bổ qua đấu thầu hay không vẫn chưa được trả lời, khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc lập kế hoạch tài chính cho các dự án xanh.

Cuối cùng, hệ thống giao dịch tín chỉ carbon tại Việt Nam vẫn chưa được triển khai. Luật sư Nghiệp cho rằng cần thiết phải có một hệ thống lưu ký tập trung để xác định rõ ràng nhà phát hành và chủ sở hữu tín chỉ carbon.

Ông Đỗ Ngọc Quỳnh cũng đồng quan điểm với luật sư Nghiệp về việc thiếu khung pháp lý gây ra nhiều khó khăn cho sự phát triển của thị trường tín chỉ carbon. Ông nhấn mạnh rằng với cam kết đạt Netzero vào năm 2050, Việt Nam cần xây dựng một khung pháp lý và kế hoạch hành động cụ thể để đạt được các mục tiêu này. Cần có các công cụ đo lường chính xác lượng phát thải hiện tại và khả năng hấp thụ để đáp ứng các cam kết quốc tế.