TP. HCM là địa phương có hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo năng động nhất cả nước, với gần 50% số lượng startup và 40% cơ sở ươm tạo và hỗ trợ khởi nghiệp. Thành phố cũng đã có nhiều chính sách cũng như dự án nhằm hỗ trợ cho hệ sinh thái khởi nghiệp. Tuy nhiên, TP. HCM vẫn chưa có khu vực dành riêng cho dự án, startup xanh nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, giảm phát thải và trung hoà carbon.

Trung tâm khởi nghiệp xanh có thể là đầu mối cho những nhà đầu tư quan tâm đến các dự án về kinh tế xanh, giải pháp xanh, đồng thời có những cơ chế riêng và có kiểm soát cho nhà đầu tư cũng như nhà khởi nghiệp. Để làm rõ về lợi ích cũng như lộ trình xây dựng trung tâm khởi nghiệp xanh cho TP. HCM, Tạp chí Đầu tư Tài chính đã có cuộc trao đổi với TS Lê Thái Hà, người đã và đang tham gia vào nhiều chương trình, dự án vì mục tiêu phát triển xanh.

Nhiều chuyên gia đề xuất TP. HCM nên nghiên cứu xây dựng trung tâm khởi nghiệp xanh, có cơ chế thử nghiệm có điều kiện cho các startup. Bà nghĩ sao về đề xuất này?

TS Lê Thái Hà: Tôi hoàn toàn ủng hộ đề xuất này vì không những phù hợp với xu hướng phát triển bền vững mà còn rất cần thiết trong bối cảnh TP. HCM đang chịu tác động mạnh mẽ của biến đổi khí hậu.

Thứ nhất, việc xây dựng một trung tâm khởi nghiệp xanh sẽ tạo ra một nền tảng vững chắc để hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu. Chủ tịch UBND TP. HCM, ông Phan Văn Mãi, đã từng nhấn mạnh tầm quan trọng của lĩnh vực này trong bối cảnh thành phố với dân số trên 10 triệu người đang phải đối mặt với nhiều thách thức về môi trường.

Thứ hai, cơ chế thử nghiệm có điều kiện (sandbox) sẽ tạo điều kiện cho các startup hiện thực hóa các ý tưởng và giải pháp mới trong môi trường được kiểm soát, giúp giảm rủi ro và tăng khả năng thành công. Nghị quyết 98 đã cho phép TP. HCM thử nghiệm các cơ chế và chính sách mới, và điều này hoàn toàn phù hợp với mục tiêu hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp sáng tạo.

Thứ ba, hợp tác công tư trong việc thành lập “Green Hub” là một hướng đi đúng đắn. Sự tham gia của cả Nhà nước và các quỹ đầu tư, tổ chức quốc tế sẽ mang lại nguồn lực tài chính và kinh nghiệm quản lý hữu ích, giúp phát triển hiệu quả hệ sinh thái khởi nghiệp xanh.

Nhìn chung, một trung tâm khởi nghiệp xanh không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp mà còn có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nghiên cứu và phát triển các giải pháp công nghệ tiên tiến, góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững của thành phố.

Theo bà, thay vì cạnh tranh trực tiếp với “thiên đường khởi nghiệp” Singapore, TP. HCM có nên tìm ngách mới, hướng tới hình thành trung tâm khởi nghiệp xanh không?

Singapore đã trở thành “thiên đường khởi nghiệp” nhờ vào nhiều yếu tố hỗ trợ quan trọng. Đầu tiên, Chính phủ Singapore đã triển khai các chương trình tài trợ mạnh mẽ như Chương trình Khởi nghiệp Startup Singapore (Startup SG Founder) và Chương trình Cho vay Startup Singapore (Startup SG Loan), cung cấp hướng dẫn và hỗ trợ tài chính cho các doanh nhân khởi nghiệp. Thứ hai, chương trình Hạ tầng Startup Singapore (Startup SG Infrastructure) cung cấp trung tâm thử nghiệm công nghệ cho các startup tiếp cận các kỹ thuật tiên tiến.

Thứ ba, các chương trình hợp tác quốc tế như Global Innovation Alliance Acceleration và Global Innovation Alliance Co-Innovation giúp các startup nhanh chóng gia nhập thị trường quốc tế và hợp tác trong các dự án R&D. Ngoài ra, chính sách thu hút tài năng như Visa EntrePass và các chương trình tài năng cung cấp nguồn nhân lực dồi dào và chất lượng cao. Cuối cùng, Singapore có một mạng lưới các vườn ươm khởi nghiệp và nhà đầu tư thiên thần mạnh mẽ, cùng các quỹ đầu tư mạo hiểm cung cấp vốn đáng kể cho các startup.

Thay vì cạnh tranh trực tiếp với Singapore, tôi cho rằng sẽ phù hợp hơn nếu TP. HCM tìm ngách mới và hướng tới hình thành một trung tâm khởi nghiệp xanh. Đây là một chiến lược cần thiết vì 4 lý do.

Thứ nhất, TP. HCM có thể tận dụng lợi thế riêng biệt của mình. Thành phố đang đối mặt với những thách thức lớn về môi trường và biến đổi khí hậu, và điều này cũng mang lại cơ hội để TP. HCM trở thành một điểm đến hấp dẫn cho các startup xanh.

Thứ hai, TP. HCM có thể nương theo xu hướng toàn cầu. Hiện nay, các vấn đề về môi trường và phát triển bền vững đang ngày càng được quan tâm trên toàn cầu. Việc hướng tới hình thành một trung tâm khởi nghiệp xanh sẽ thu hút sự quan tâm từ các nhà đầu tư, tổ chức quốc tế và các startup có cùng mục tiêu.

Thứ ba, TP. HCM có thể phát triển khung pháp lý và hỗ trợ mạnh mẽ. Với Nghị quyết 98 cho phép TP. HCM thử nghiệm các cơ chế và chính sách mới, thành phố có cơ hội triển khai các sandbox thử nghiệm cho các startup xanh, tạo ra một môi trường thuận lợi cho việc phát triển và thử nghiệm các giải pháp sáng tạo.

Thứ tư, đó là tạo sự khác biệt và cạnh tranh. Thay vì đối đầu trực tiếp với Singapore, TP. HCM có thể tạo sự khác biệt bằng cách tập trung vào các lĩnh vực mà mình có lợi thế cạnh tranh và có thể dẫn đầu.

Trong bối cảnh hiện nay, việc hướng tới hình thành một trung tâm khởi nghiệp xanh không chỉ giúp TP. HCM tận dụng và phát huy các lợi thế riêng biệt mà còn đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển bền vững của thành phố và quốc gia, tạo ra một tương lai phát triển bền vững, thịnh vượng và góp phần nâng cao vị thế của TP. HCM trên bản đồ khởi nghiệp khu vực và quốc tế.

Không chỉ các startup trong nước, việc xây dựng TP. HCM trở thành trung tâm khởi nghiệp xanh của khu vực, châu lục còn cần sự hiện diện của các startup xanh đến từ nước ngoài. Bà đề xuất giải pháp nào để thu hút các startup xanh đến từ nước ngoài?

Để thu hút các startup xanh từ nước ngoài và xây dựng TP. HCM trở thành trung tâm khởi nghiệp xanh của khu vực và châu lục, có thể triển khai 6 giải pháp cụ thể.

Trước tiên, cần thiết lập các chính sách hỗ trợ đặc biệt và tạo ra khung pháp lý ưu đãi dành riêng cho các startup xanh, bao gồm miễn thuế, giảm phí đăng ký kinh doanh và cung cấp các khoản tài trợ, hỗ trợ vốn ban đầu. Việc triển khai cơ chế thử nghiệm sandbox cho các startup xanh sẽ cho phép họ thử nghiệm và triển khai các giải pháp sáng tạo trong một môi trường được kiểm soát và linh hoạt, giúp giảm thiểu rủi ro và khuyến khích đổi mới.

Thứ hai, thành lập các trung tâm khởi nghiệp xanh (Green Hubs) với cơ sở hạ tầng hiện đại, không gian làm việc chung và các dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp như tư vấn pháp lý, tài chính và quản lý. Ngoài ra, việc đầu tư vào các vườn ươm doanh nghiệp và chương trình tăng tốc (accelerator programs) dành riêng cho các startup xanh sẽ giúp họ tiếp cận với các nguồn lực cần thiết và phát triển nhanh chóng.

Thứ ba, thu hút và hợp tác với các quỹ đầu tư quốc tế, tổ chức tài chính và các nhà đầu tư thiên thần (angel investor) để tạo ra một hệ sinh thái đầu tư mạnh mẽ cho các startup xanh. Các quỹ như Antler, Touchstone Partners và Gobi Partners đã có những đóng góp đáng kể và cần được khuyến khích tham gia nhiều hơn. Đồng thời, tăng cường quảng bá về tiềm năng phát triển bền vững và cam kết giảm phát thải của TP. HCM để thu hút sự quan tâm từ các nhà đầu tư quốc tế.

Thứ tư, hợp tác với các tổ chức quốc tế và các quốc gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực khởi nghiệp xanh, như Plug and Play Technology Center từ Thung lũng Silicon, để học hỏi và áp dụng các mô hình thành công. Việc tạo ra các chương trình trao đổi, hợp tác nghiên cứu và phát triển công nghệ xanh với các đối tác quốc tế sẽ nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh của các startup trong nước.

Thứ năm, đầu tư vào giáo dục và đào tạo chuyên sâu về các lĩnh vực liên quan đến khởi nghiệp xanh và công nghệ môi trường. Thu hút các chuyên gia, nhà khoa học và nhân tài quốc tế đến làm việc và cống hiến tại TP. HCM bằng các chính sách ưu đãi hấp dẫn về lương, phúc lợi và điều kiện làm việc. Đồng thời, cải thiện vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ để đảm bảo các startup yên tâm phát triển các giải pháp sáng tạo của mình.

Cuối cùng, cần chú trọng đến việc phát triển hạ tầng giao thông xanh của thành phố. Đầu tư vào các hệ thống giao thông bền vững như xe điện, xe đạp công cộng và các giải pháp giao thông thông minh sẽ không chỉ cải thiện chất lượng không khí và giảm phát thải mà còn tạo ra môi trường sống và làm việc thân thiện cho các startup xanh. Một hạ tầng giao thông xanh và hiện đại sẽ là một yếu tố hấp dẫn đối với các nhà đầu tư và doanh nghiệp quốc tế.

Việc thu hút các startup xanh quốc tế sẽ mang theo vốn đầu tư, công nghệ tiên tiến và kinh nghiệm quản lý, tạo ra một môi trường đầu tư sôi động và tăng cường khả năng cạnh tranh của TP. HCM. Đồng thời, startup xanh sẽ góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững và cam kết giảm phát thải của TP. HCM và Việt Nam, tạo ra nhiều cơ hội việc làm và phát triển kinh tế bền vững. Sự hiện diện của các startup xanh quốc tế cũng sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp địa phương cải tiến và áp dụng công nghệ mới, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, từ đó tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.