Công nghiệp hỗ trợ đối diện 3 thách thức lớn

Ông Nguyễn Mạnh Linh, Phó trưởng phòng Nghiên cứu Công nghiệp, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, cho rằng trong 5 năm qua, doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, vẫn đang mắc kẹt với ba “nút thắt” lớn.

Thứ nhất là thị trường. Thị trường nội địa còn nhỏ bé, trong khi thị trường xuất khẩu lại đầy biến động. Doanh nghiệp trong nước phụ thuộc nhiều vào khách hàng nước ngoài và các tập đoàn FDI.

“Với vị thế là một thành viên còn nhỏ và thiếu chủ động trong chuỗi cung ứng, vấn đề thị trường thực sự là điểm nghẽn lớn nhất”, ông Linh nhận định.

Thứ hai là khoa học, công nghệ. Mặc dù đã có những nỗ lực cập nhật, song mặt bằng công nghệ của doanh nghiệp Việt vẫn thấp so với thế giới, đặc biệt trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo và công nghệ thông tin và truyền thông đang thay đổi mạnh mẽ.

Điểm nghẽn thứ ba là kết nối. Mối liên kết giữa khu vực công và doanh nghiệp, giữa các tổ chức hỗ trợ và doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp nội địa với khách hàng FDI, thậm chí giữa chính các doanh nghiệp nội địa với nhau vẫn còn nhiều bất cập.

“Chúng ta cần nhìn thẳng vào điểm yếu này và có giải pháp cải thiện để đồng hành cùng nhau trong hành trình tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu”, ông Linh nhấn mạnh.

Ở phía cầu, bà Trần Thanh Hòa, Trưởng ban Kết nối giao thương, Liên minh Hỗ trợ Công nghiệp Việt Nam (VISA) chỉ ra ba rào cản lớn nhất khi doanh nghiệp FDI tìm kiếm nhà cung ứng Việt Nam.

Trước hết là khoảng cách về tiêu chuẩn chất lượng, vốn là rào cản khiến nhiều doanh nghiệp Việt khó chen chân vào danh sách nhà cung cấp của các tập đoàn đa quốc gia.

Thứ hai là giá cả cạnh tranh. Doanh nghiệp Việt đang phải đối mặt với áp lực lớn từ các đối thủ trong khu vực như Trung Quốc, Đài Loan. Theo bà Hòa, một trong những giải pháp khả thi là liên kết “mua chung” để tối ưu chi phí và tạo lợi thế về giá.

Cuối cùng, bà nhấn mạnh sự thiếu vắng cơ sở dữ liệu ngành hàng công nghiệp hỗ trợ được phân loại rõ ràng theo nhóm ngành. “Nếu có hệ thống dữ liệu minh bạch, các nhà mua sẽ dễ dàng tìm được nhà cung ứng phù hợp, từ đó thúc đẩy kết nối”, bà chia sẻ.

Khoảng cách số hóa ngày càng rõ rệt

Ở khía cạnh công nghệ, ông Nguyễn Hoàng Dũng, Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Phần mềm Digiwin Việt Nam, nêu rõ khoảng cách số hóa giữa doanh nghiệp Việt và các đối thủ trong khu vực.

Ông cho biết, các doanh nghiệp Đài Loan đã chuyển đổi số từ vài chục năm trước, Trung Quốc cũng khởi động hành trình này từ hơn 20 năm trước. Hiện có tới 70% trong số 50.000 khách hàng của Digiwin đã hoàn tất số hóa từ hai thập kỷ trước.

Trong khi đó, tại Việt Nam, khái niệm “chuyển đổi số” mới chỉ trở nên phổ biến 5–6 năm gần đây, khi Chính phủ thúc đẩy chương trình công nghiệp 4.0. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn ở giai đoạn khởi đầu.

“Số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa Trung Quốc đầu tư vào Việt Nam đang tăng nhanh, mang theo lợi thế về số hóa và dữ liệu minh bạch. Điều này sẽ khiến doanh nghiệp Việt đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt hơn ngay trên sân nhà”, ông Hoàng Dũng cảnh báo.

Không chỉ dừng ở phân tích, câu chuyện của Công ty Âu Lạc do ông Phan Tiến Dũng, Giám đốc công ty, chia sẻ là minh chứng cụ thể cho cách doanh nghiệp Việt có thể vượt qua thách thức. Trong quá trình hợp tác với một doanh nghiệp Mỹ chuyên về rau, củ, quả, Âu Lạc được yêu cầu phải đạt chứng nhận GlobalGAP bộ tiêu chuẩn quốc tế khắt khe về nguồn nước, đất trồng, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật.

“Chúng tôi đã mất một năm tìm hiểu, phối hợp với cơ quan chức năng và tổ chức tư vấn để đạt chứng nhận. Nhờ đó, Âu Lạc ký được hợp đồng lớn, mở cánh cửa bước vào thị trường Mỹ”, ông Tiến Dũng cho biết.

Theo ông, để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, doanh nghiệp Việt bắt buộc phải đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Chứng nhận không chỉ là điều kiện xuất khẩu mà còn là yếu tố nâng cao uy tín và thương hiệu. “Chuỗi cung ứng không chỉ dành cho doanh nghiệp lớn. Khi các doanh nghiệp nhỏ và vừa biết liên kết, hợp tác, họ cũng có thể tạo ra sức mạnh cộng hưởng lớn”, ông nhấn mạnh.

Từ những ý kiến và câu chuyện trên có thể thấy bức tranh toàn cảnh: doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối diện với hàng loạt thách thức – từ thị trường, công nghệ, kết nối, đến tiêu chuẩn chất lượng, cạnh tranh giá và sự tụt hậu trong chuyển đổi số.

Tuy nhiên, bài học của Âu Lạc cũng chỉ ra rằng cánh cửa hội nhập không hoàn toàn khép lại. Với nỗ lực kiên trì nâng cao chất lượng, tuân thủ chuẩn mực quốc tế, cùng tinh thần liên kết và hợp tác, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể tìm thấy con đường “tăng tốc kết nối” và “đón vận hội mới” trong chuỗi cung ứng toàn cầu.